Σάββατο 29 Μαρτίου 2014

Κολοκυθι καλλιέργεια


 


Cucurbita spp
οικογένεια κολοκυνθωδών (Cucurbitaceae)


Χ'πανανιώτου Μένη


Στοιχεία καλλιέργειας

Τα καλλιεργούμενα κολοκύθια κατάγονται από την Αμερική. Στην Ευρώπη ήρθαν τον 16ο αιώνα.

Είναι φυτά μονοετή έρποντα και πολύ σπάνια με όρθια ή θαμνώδη βλάστηση. Η ρίζα τους είναι πασσαλώδης και φθάνει σε βάθος 40-50 cm. Απ’ αυτήν ξεκινούν πολλές πλευρικές που αναπτύσσονται πλάγια και προς τα κάτω.

Οι βλαστοί του έρπουν σε μεγάλο μήκος που μπορεί να φθάσει τα 8-10 m. Τα άνθη του είναι δικλινή και σπανιότερα ερμαφρόδιτα. Εχουν μεγάλο μέγεθος και είναι κίτρινα. Τα αρσενικά καταναλώνονται και σαν λαχα­νικά για ντολμάδες, είναι περισσότερα από τα θηλυκά και βρίσκονται στο κέντρο των φυτών αντίθετα από τα θηλυκά που βρίσκονται στην περιφέρεια σε βλαστούς τρίτης τάξεως και πάνω. Η γονιμοποίησή τους γίνεται κυρίως με τις μέλισσες, μεταξύ των φυτών της φυτείας, των ποικιλιών και των ειδών του γένους Cucurbita, όχι όμως και μεταξύ των γενών, (δηλαδή με τα αγγούρια, τα πεπόνια, τα καρπούζια).

Είναι φυτό που αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες αλλά όχι στους παγετούς.

Η σπορά γίνεται σε 2,5 cm βάθος, κατευθείαν στο χωράφι μια εβδομάδα ή παραπάνω μετά τον τελευταίο αναμενόμενο παγετό. Η θερμοκρασία του εδάφους θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 15 oC. Η σπορά γίνεται σε γραμμές ή σε όρχους προσθέτοντας καλά χωνεμένη κοπριά ή κόμποστ.

Αν πρόκειται να γίνει μεταφύτευση τότε η σπορά θα πρέπει να ξεκινήσει 4 εβδομάδες πριν βγουν τα φυτά έξω. Αυτό μπορεί να γίνει 3-4 βδομάδες ύστερα από τον τελευταίο αναμενόμενο παγετό. Η μεταφύτευση πρέ­πει να γίνει με πολύ προσοχή γιατί το ριζικό σύστημα είναι ευαίσθητο.

Στις βορειότερες περιοχές μπορεί να γίνει κάλυψη τους εδάφους με μαύρο πλαστικό για να ζεσταθεί μέχρι να έρθει η ώρα της μεταφύτευσης, ώστε να έχουμε καλύτερη ανάπτυξη των φυτών. Αυτή η πρακτική δεν συνιστάται στις πιο ζεστές περιοχές γιατί το έδαφος μπορεί να ζεσταθεί παραπάνω απ’ όσο πρέπει.

Τα χειμωνιάτικα κολοκύθια σπέρνονται έως τέλος Ιουλίου.

Στις βορειότερες περιοχές, 50 μέρες πριν από τον πρώτο αναμενόμενο παγετό αφαιρούμε όλα τα άνθη και τους ανώριμους καρπούς για να μπορέσουν να ωριμά­σουν οι υπόλοιποι.

Οι αποστάσεις των φυτών και για τα καλοκαιρινά κολοκυθάκια και για τις χειμωνιάτικες κολοκύθες είναι 60-90 cm προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι θαμνώδεις ποικιλίες μπορούν να καλλιεργηθούν και σε κοντινότε­ρες αποστάσεις.

Αν η καλλιέργεια γίνει σε κλίνες τα κολοκύθια τοποθε­τούνται στις άκρες της για να απλωθούν στα μονοπάτια και να μην πνίξουν τα γειτονικά φυτά. Όπου είναι δυνατόν μπορούν να γίνουν κρεμαστά.

Το κολοκύθι δίνει τις καλύτερες παραγωγές του σε χωράφια πλούσια σε οργανική ουσία και καλή εδαφική υγρασία.

Μπορεί να καλλιεργηθεί σε έδαφος με ΡΗ 5,5 - 6,8 άλλα αποδίδει καλύτερα γύρω στο 6. Η κατεργασία του εδάφους για τα αγριόχορτα πρέπει να είναι επιπόλαιη και σταματά όταν το φύλλωμα καλύ­ψει το έδαφος γιατί τα αγριόχορτα πνίγονται από τα φυτά.

Χρειάζεται πολύ νερό αλλά το έδαφος δεν πρέπει να νεροκρατεί. Κρίσιμη περίοδος άρ­δευσης είναι όταν έχουν μπουμπού­κια και άνθη. Τα φύλλα δεν πρέπει να βρέχονται κατά την

Άρδευση για να αποφεύγονται οι ασθένειες.

Το κόψιμο των φύλλων ή κορφολόγημα των βλαστών που γίνεται πολλές φορές για να διατεθούν οι κορυφές σαν κολοκυθοκορφάδες, δεν συνιστάται γιατί μειώνει την ικα­νότητα αφομοίωσης θρεπτικών ου­σιών από το φυτό.

Παραγωγή σπόρου
Η άνθηση των κολοκυθιών διαρκεί μερικές εβδομάδες και ίσως λόγω της διαφορετικής επίδρασης της διάρκειας της ημέρας άλλες ποικι­λίες χαρακτηρίζονται από έντονο δέ­σιμο των πρώτων ανθέων και άλλες των τελευταίων.

Επειδή η διασταύρωση μεταξύ των ποικιλιών είναι εύκολη, οι αποστά­σεις μεταξύ τους πρέπει να είναι μεγάλες, 1000μ. Τα κολοκύθια που προορίζονται για σπόρο, αφήνονται να ωριμάσουν τελείως μέχρι να σκληρύνουν τα σπέρματα. Τα σπέρματα ορισμένων ποικιλιών που χαρακτη­ρίζονται για το μέγεθος των σπόρων τους, το λευκό χρώμα και τη γεύση τους, χρησιμοποιούνται σαν πασα­τέμπο.

Είδη και ποικιλίες κολοκυθιών

Εχουμε τρία είδη κολοκυθιών:
α) Το Cucurbita Pepo που δίνει τα καλοκαιρινά κολοκύθια.
β) Το Cucurbita moshata και Cucubrita Maxima πoυ δίνουν τις χει­μωνιάτικες κολοκύθες.
Από τα α’ καλλιεργούνται συνή­θως 3 ποικιλίες:
Τα ντόπια λευκά με λευκό, γωνιώ­δη, κυλινδρικό καρπό και στένωση στη μέση.
Τα λευκά Ιταλικά όπως τα προη­γούμενα, χωρίς γωνίες και στενώ­σεις και
Τα πράσινα ντόπια με καρπό κυ­λινδρικό, γωνιώδη ή λείο και με ή χωρίς στενώσεις.

Από τα χειμωνιάτικα καλλιεργού­νται συνήθως:
Τα μαμούθ με σφαιρικό και πε­πλατυσμένο σχήμα, λευκό ή κίτρινο έως πορτοκαλί, φθάνουν τα 50 kgr και χρησιμοποιούνται σαν κτηνοτροφικά.

Τα κοκκινοκολόκυθα είναι επιμή­κη, σφαιρικά ή πεπλατυσμένα, με χαρακτηριστικές συνήθως αυλακώ­σεις. Εχουν κίτρινο κόκκινη σάρκα και χρησιμοποιούνται για τροφή αν­θρώπων και ζώων.

Τα κρεατοκολόκυθα είναι αρκετά μακριά φθάνουν και τα 1 m με διάμε­τρο 8-15 cm. Είναι λευκοπράσινα και χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλα­στική. Καλλιεργούνται από πολύ πα­λιά στην Κύπρο. Μια παραλλαγή τους ή λαγηνοφόρος που κι αυτή υπήρχε στην Ασία και Ευρώπη από τα αρχαία χρόνια, χρησιμοποιούνταν παλιότερα για οικιακές χρήσεις όπως μετα­φορά νερού και λαδιού.

Ακόμη υπάρχουν διάφορα διακοσμητικά κολοκύθια.

Τέλος μια μορφή κολοκυθιού που καλλιεργείται για τους επιμήκεις και κυλινδρικούς καρπούς του χρησιμο­ποιείται σαν σφουγγάρι, τα λίφια και ανήκει στο γένος Luffa.

Συγκαλλιέργεια

Εκτός από το κλασικό τρίο κολο­κύθι - καλαμπόκι - φασόλι (όχι πατά­τα), το κολοκύθι μπορεί να συγκαλλιεργηθεί με ραδίκια. Επίσης αναφέρεται η καλλιέργεια κολοκυθιού στις ρίζες νάνων φρουτόδεντρων και η συγκαλλιέργεια με βαμβάκι και α­μπέλι.

Διαδοχικές καλλιέργειες.


Το κολοκύθι μπορεί να ακολουθή­σει στο χωράφι ριζώδεις καλλιέρ­γειες. Επίσης ακολουθεί πρώιμο α­ρακά, λάχανο, σπανάκι και κινέζικο λάχανο. Μετά από κολοκύθι μπο­ρούν να καλλιεργηθούν φασόλια και λάχανα.

Προβλήματα της καλλιέργειας.

Τετράνυχος. Κιτρινισμένα φύλλα που γίνονται χαλκόχρωμα και σε μεγά­λες προσβολές καρουλιάζουν, ξη­ραίνονται και πέφτουν, ενώ στην κάτω πλευρά κινούνται μέσα σε αραχ­νονήματα κόκκινα και κίτρινα ακάρεα που μόλις διακρίνονται με γυμνό μάτι. Τα φυτά έχουν προσβληθεί α­πό τετράνυχο που ευνοείται από ξη­ρό και ζεστό καιρό. Ψεκάζουμε μ’ ένα ελαφρύ εντομοκτόνο σαπούνι.

Ωίδιο. Εμφανίζονται κηλίδες με άσπρη σκόνη στις δύο πλευρές των φύλλων αλλά και σε μίσχους και βλαστούς. Καθώς εξελίσσεται ή ασ­θένεια τα παλιά φύλλα καφετιάζουν και προσβάλλονται τα νεότερα. Για να εμποδίσουμε τη διασπορά της ασθένειας ψεκάζουμε με αραιό διάλυμα χαλκού. Προληπτικά χρησιμο­ποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.

Βακτηριώσεις. Στην πάνω επιφά­νεια των φύλλων εμφανίζονται ελαιώ­δεις κηλίδες, γωνιώδεις, με σαφή, καθορισμένα όρια, ανάμεσα στις νευ­ρώσεις. Στην κάτω επιφάνεια οι κη­λίδες έχουν βαθύ πράσινο χρώμα, με τον κάιρό σκουραίνουν και όταν πέφτουν αφήνουν τρύπες. Παρό­μοιες κηλίδες εμφανίζονται στα στε­λέχη και στα κολοκύθια και εκκρί­νουν ένα άσπρο υγρό. Από προσβο­λή βακτηρίου μπορεί να προκληθεί και μαρασμός των φυτών που ξεκινά από τις ρίζες ή το λαιμό. Θα πρέπει να αποφεύγεται η διαβροχή των φύλ­λων κατά το πότισμα ή το άγγιγμα των φυτών όταν είναι υγρά. Για να περιορίσουμε τη διασπορά της ψε­κάζουμε με αραιό διάλυμα χαλκού. Προληπτικά χρησιμοποιούμε ανθε­κτικές ποικιλίες και υγιή σπόρο. Το έδαφος θα πρέπει να στραγγίζει και να αερίζεται καλά. Εφαρμόζουμε α­μειψισπορά και καταπολεμούμε το ραβδωτό σκαθάρι και τις αφίδες που είναι φορείς του βακτηρίου που προ καλεί μαρασμό.

Σάπισμα λαιμού. Τα φυτά που έχουν προσβληθεί από φουζάριο, παρουσιάζουν ένα μαλακό καστανό σάπισμα του λαιμού που στα νεαρά φυτά καταλήγει σε θάνατο. Στα με­γαλύτερα προκαλείται προοδευτικά μάρανση των φύλλων και κατάρρευ­ση των βλαστών. Τα κολοκύθια προ­σβάλλονται όταν έρθουν σ’ επαφή με μολυσμένο έδαφος, παρουσιά­ζοντας μαύρες κηλίδες σαν κάρβου­νο. Σάπισματα του λαιμού μπορεί να προκληθούν, κυρίως στο θερμοκή­πιο τις ζεστές περιόδους του έτους από σκληρωτίνιαση και εκδηλώνε­ται με άσπρα μαλακά σαπίσματα στα στελέχη, στους μίσχους, στα φύλλα και στους καρπούς και ακο­λουθεί νέκρωση όλων των εναέριων οργάνων. Επίσης σαπίσματα προκαλούνται από σταχτιά μούχλα που προσβάλλει όλο το φυτό και τα λου­λούδια.
Για την αντιμετώπισή τους συνιστάται χρήση υγιούς απολυμασμένου σπόρου και αμειψισπορά.

Μωσαϊκό του κολοκυθιού.
Στα φύλλα εμφανίζεται τυπικό μωσαϊκό και κιτρίνισμα. Τα μεσογονάτια δια­στήματα κοντένουν, σταματά ή ανά­πτυξη του φυτού, παραμορφώνο­νται τα νεαρά φύλλα και οι καρποί (εικόνα 1) και νεκρώνονται τα φυτά. Προληπτικά χρησιμοποιούμε ανθε­κτικές ποικιλίες και καταπολεμούμε τις μελίγκρες το ραβδωτό σκαθάρι που μεταδίδουν την ίωση. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά.

Ανθράκνωση. Είναι σοβαρή ασ­θένεια και εκδηλώνεται με καστανές κηλίδες στα φύλλα τα οποία κατόπιν νεκρώνονται. Στα κολοκύθια προκαλεί καστανές βαθουλωτές κηλίδες που μαυρίζουν. Αντιμετωπίζεται μό­νο προληπτικά με αμειψισπορά και χρήση υγιούς σπόρου. Απομακρύ νουμε και καταστρέφουμε τα προ­σβεβλημένα φυτά.

Ραβδωτά σκαθάρια. Φαγωμένα φύλλα οφείλονται στα ραβδωτά σκα­θάρια (Αcalymma vittata) μήκους 6 χιλιοστών κίτρινα προς το πορτοκα­λί (εικόνα 2) με τρεις μαύρες ρίγες και μαύρο κεφάλι. Τα αβγά του είναι πορτοκαλί και τα αφήνει στο έδα­φος κοντά στα φυτά που παρασιτεί. Η λάρβα του είναι λευκή έχει 2-4 γενιές το χρόνο και διαχειμάζει σαν ενήλικο σε υπολείμματα φυτών. Ε­κτός από τη ζημιά που προκαλεί τρώγωντας τα φύλλα και τα άνθη, μεταφέρει ιώσεις και βακτηριώσεις ενώ η λάρβα του τρέφεται με τους υπόγειους βλαστούς και τις ρίζες. Φυσικός τους εχθρός είναι διάφορα αρπακτικά σκαθάρια όπως τα Podabrus tomentosus και Chauliognathus pennsyllanicus (ει­κόνα 3 & 4). Προληπτικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προστατευτι­κό δίχτυ. Σε περίπτωση προσβολής ψεκάζουμε με σαμπατίλα ή με ροτενόνη και πυρεθρίνη μαζί.

Παπαδίτσα του πεπονιού. Φα γώματα και ξήρανση στην κάτω επι­φάνεια των φύλλων. Τα συμπτώματα αυτά προκαλούνται από τη λάρβα και το ακμαίο ενός κολεοπτέρου που μοιάζει με την πασχαλίτσα. Εχει 16 μαύρα στίγματα, η λάρβα του είναι κιτρινωπή και “αγκαθωτή” (ει­κόνα 5) και τα αβγά του τα αφήνει στην κάτω πλευρά των φύλλων. Εχει εχθρούς πολλά αρπακτικά και την παρασιτική σφήκα. Για την αντιμε­τώπιση του μπορεί να χρησιμοποιη­θεί ροτενόνη ή πυρεθρίνη. Ο ψεκα­σμός γίνεται ιδιαίτερα στην κάτω πλευρά των φύλλων. Θα πρέπει να γίνεται καταστροφή των υπολειμμά­των από προσβεβλημένες φυτείες.

Αλευρώδης. Προκαλεί κίτρινους μεταχρωματισμούς στα φύλλα και δευτερογενή προσβολή καπνιάς. Τα έντομα έχουν μέγεθος σκνίπας, εί­ναι λευκά και πετούν σαν σύννεφα μόλις ενοχληθούν. Στην κάτω επιφά­νεια των φύλλων παρατηρούνται κι­τρινωπές προνύμφες σαν ψώρες. Προσβάλλει τις κολοκυθιές και στο θερμοκήπιο και στην ύπαιθρο. Μπο­ρεί να γίνει χρήση του παρασίτου Encarsia Formosa η ψεκασμοί με τσάι νικοτίνης η πυρεθρίνη.

Εμφανίζονται φύλλα αλλά δεν σχηματίζονται κολοκύθια.
Πιθανόν έχει γίνει ελλιπής γονιμοποίηση. Τα αρσενικά άνθη ανοίγουν μια ή περισ­σότερες βδομάδες πριν τα θηλυκά και δεν δίνουν κολοκύθια. Αν τα θη­λυκά αποτύχουν να δέσουν ή δίνουν μικρά κολοκύθια που μαυρίζουν και σαπίζουν στην άκρη του άνθους δεν έχουν γονιμοποιηθεί. Μπορούμε να βοήθησουμε τινάζοντας τα άνθη.

Κακοσχηματισμένοι καρποί.
Μπορεί να οφείλεται σε πολλές αρ­ρώστιες που προσβάλλουν το φυτό ή σε φτωχή γονιμοποίηση. Αν είναι υγιή τα φύλλα πιθανόν να οφείλεται σε επικράτηση υψηλών θερμοκρα­σιών που καταστρέφουν τη γύρη.

Μελίγκρες Κατσαρωμένα φύλλα που στην κάτω επιφάνεια έχουν α­ποικίες από πράσινες και μαύρες μελίγκρες. Εκτός από τις άμεσες ζημιές που προκαλούν μεταδίδουν και ιώσεις. Για μικρές προσβολές μπορεί να γίνει ψεκασμός με νερό ή εντομοκτόνα σαπούνια. Για περισ­σότερες πληροφορίες βλέπε τεύχος 4 σελ. 17.          

Γενικές προφυλάξεις

Τα φύλλα των κολοκυθιών καίγο­νται όταν ψεκαστούν με εντομο­κτόνα σαπούνια και χαλκό. Γι' αυτό πρέπει να χρησιμοποιούνται με φει­δώ και στις μεγαλύτερες δυνατές αραιώσεις. Δεν πρέπει να ψεκάζο­νται τα φυτά με έντονο ήλιο και όταν οι θερμοκρασίες είναι πάνω από 26oC. Επίσης δεν πρέπει να ψεκάζονται όταν τα φυτά είναι βα­σανισμένα λόγω ξηρασίας.

Συγκομιδή

Τα κολοκυθάκια ωριμάζουν σε 48 - 70 ημέρες και συγκομίζονται νεα­ρά, τρυφερά και μικρά γιατί τα μεγά­λα υστερούν σε ποιότητα.

Οι συγκομιδές συνεχίζονται όλο το καλοκαίρι και αν έχουν γίνει δια­δοχικές σπορές του φυτού, μπορού­με να έχουμε φρέσκα κολοκυθάκια μέχρι τους παγετούς του Φθινοπώ­ρου. Κόβονται με τμήμα ποδίσκου γιατί έτσι διατηρούνται καλύτερα. Ο φλοιός τους θα πρέπει να είναι τόσο τρυφερός ώστε να χαράζεται με το νύχι. Η συγκομιδή γίνεται προσεκτι­κά γιατί ο παραμικρός τραυματισμός μπορεί να προκαλέσει αργότερα με­λανά στίγματα.

Τα χειμωνιάτικα και κτηνοτροφικά κολοκύθια, ωριμάζουν σε 80-120 ημέρες και συλλέγονται με σκληρό φλοιό και σε πλήρη ανάπτυξη, γιατί τότε έχουμε μέγιστη απόδοση του καρπού και διατηρείται καλύτερα. Θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι τους παγετούς.

Τα χειμωνιάτικα μπορούν να δια­τηρηθούν για αρκετούς μήνες αν τοποθετηθούν σε ξηρό περιβάλλον και υψηλή θερμοκρασία. Οι κολοκύ­θες διατηρούνται καλύτερα σε θερ­μοκρασία 6-12oC και σχετική υγρα­σία 70%.

Τα κολοκυθάκια φυλάγονται μόνο σε ένα στρώμα το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς να ακουμπούν μεταξύ τους. Απομακρύνονται όλα όσα είναι τραυματισμένα. Οι χειμωνιάτικες κο­λοκύθες παγώνουν στους - 2οC, ενώ τα καλοκαιρινά κολοκυθάκια στους -1οC.

Βιβλιογραφία

- Γενική και ειδική λαχανοκομία Θρα­σύβουλου Δ. Ραπτόπουλου.

-  GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL

- HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ

- GARTENING FOR ALL SEASONS, New Alchemy Institute

-  NATURAL INSECT AND DISEASE CONTROL, Ellis and Bradley

-Σύγχρονη Γεωργική Τεχνολογία

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΛΟΚΥΘΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΛΟΚΥΘΑΣ

Δ.Π., Σ.Ο.

Κολοκύθι

Ο χυμός από κολοκύθια είναι πλούσιος σε βιταμίνες Β-1, Β-2 και νυασίνη Είναι επίσης πλούσιος σε βιταμίνες, μεταλλικά άλατα, ασβέστιο και κάλιο. Δροσίζει, ηρεμεί και καθαρίζει το σώμα.

Κολοκύθα

Γνωστό λαχανικά στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική καθώς επίσης και από τον πασατέμπο (τους καβουρντισμένους με αλάτι κολοκυθόσπορους).

Είναι πλούσιο σε βιταμίνη Α με αρκετές φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα σπέρματα περιέχουν πεπορητίνη, λευκίνη, θυροξίνη, βιταμίνη Β.

Είναι καταπραϋντικό, δροσιστικό, μαλακτικό, καθαρτικό, διουρητικό.

Το χρησιμοποιούμε σε:


Αιμορροΐδες, Αϋπνία, Διαβήτη, Δυσκοιλιότητα, Δυσπεψίες,

Εντερίτιδες, δυσεντερίες Εντερικά παράσιτα (ταινία, ασκαρίς),

Καρδιακές παθήσεις, Νεφρική ανεπάρκεια, Ουρηθρίτιδα

Συνταγές:

1.  1 ποτήρι χυμό κολοκύθας, κάθε πρωί νηστικός για καθαρτικό. Επειδή ο χυμός αυτός δεν είναι πολύ εύγευστος, μπορούμε να του προσθέσουμε χυμό από άλλα λαχανικά.

2.  Ο πολτός κολοκύθας καταπραϋνει τον πόνο και γιατρεύει εγκαύματα, φλεγμονές, αποστήματα και γεροντική γάγγραινα.

3. Για την αϋπνία, μπορούμε να φτιάξουμε ένα καταπραϋντικό και δροσιστικό γαλάκτωμα, βράζοντας σε νερό ή γάλα σπόρια αλεσμένα χωρίς τη φλούδα τους.

4. Για την ταινία, (εντερικά παράσιτα), χρησιμοποιούμε τα σπόρια. Η δόση είναι 15 γραμμάρια σπόρων για μικρό παιδί, 40 γραμμάρια για μεγαλύτερο παιδί και 60- 100 γραμμάρια για ενήλικα. Λιώνουμε τους σπόρους με τη φλούδα τους, κοπανίζοντας με μέλι, ανθόνερο πορτοκαλιάς, μαρμελάδα ή σιρόπι.

Η θεραπεία διαρκεί 2 ημέρες: Την πρώτη, νηστεύουμε για να πεινάσει το σκουλήκι. Τη δεύτερη μέρα, το πρωί μια δόση από λυομένους κολοκυθόσπορους με μια κουταλιά καρυδέλαιο. Το μεσημέρι ένα καθαρτικό (π.χ. μια κουταλιά της σούπας ρετσινόλαδο). Το βράδυ, ένα ζωμό λαχανικών χωρίς καθόλου λιπαρά εκτός από καρυδέλαιο (το οποίο το απεχθάνεται το σκουλήκι).

Οταν το παιδί θελήσει να ενεργηθεί, βάλτε το επάνω σε ένα κουβά με χλιαρό νερό, 37 βαθμών, για να βγει πιο εύκολα το σκουλήκι, που αν αισθανθεί χαμηλότερη θερμοκρασία βγαίνοντας, μπορεί να συσπασθεί, να κοπεί κομματάκια και να μείνει μέσα. Επαληθεύστε στον κουβά, αν βγήκε η ταινία ολόκληρη με το κεφάλι της. Αλλιώς θα πρέπει να ξαναρχίσετε τη θεραπεία από την αρχή.

Αλλη συνταγή, φτιάχνει με τον ίδιο τρόπο πολτό από 30-40 γραμμάρια κολοκυθόσπορο που χωρίζει σε 3 μέρη.

Λαμβάνεται σε 3 δόσεις ανά μισή ώρα και μετά από 1 ώρα παίρνουμε κάποιο καθαρτικό τσάι (βράζουμε για 3 λεπτά 1 κουταλιά σπόρους φλοιού ράμνου σε 1 φλιτζάνι νερό, προσθέτουμε 1 κουταλιά σέννα και αφήνουμε για 10 λεπτά).

Για τα παιδιά, αυτή η συνταγή προτείνει η ίδια αυτή δόση να διαιρεθεί σε περισσότερα μέρη που θα λαμβάνονται σε διάστημα δύο, τριών ημερών και μετά να ληφθεί το καθαρτικό.http://agrotismania.blogspot.gr/2013/06/blog-post_4889.html

Τετάρτη 26 Μαρτίου 2014

Καλλιέργεια Μελιτζάνας





Γενικά



Η μελιτζάνα (επισ. Solanum melongena Στρύχνον η μελιτζάνα) είναι ποώδες, πολυετές φυτό του γένους Στρύχνον (Solanum) της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Solanaceae) και καλλιεργείται για τον ομώνυμο καρπό της.
Το όνομά της προέρχεται από παραλλαγή της λατινικής της ονομασίας melongena. Με αλλαγή του “b” σε “m” προέκυψε στα ιταλικά η λέξη "melanzana" (πέρασε στα ελληνικά ως "μελιτζάνα". Στην αρχαιότητα, ήταν ιθαγενές φυτό της Ινδίας, αλλά καλλιεργούνταν προϊστορικά και στην Κίνα και την Κεντρική Ασία. Η πρώτη γραπτή αναφορά για το φυτό εντοπίζεται σε μια αρχαία κινέζικη αγροτική πραγματεία το 544 π.Χ..
Στην Ευρώπη ήρθε μάλλον με τους Άραβες. Στην Ελλάδα έφτασε το 12ο-13ο αιώνα και από τότε αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά της Μεσογειακής διατροφής.
Ο βλαστός της τρυφερός, όρθιος, θαμνώδης, με ύψος που μπορεί να φτάσει τα 80 εκατοστά και φέρει συνήθως μικρά αγκάθια. Τα φύλλα της μεγάλα και χνουδωτά με σχήμα ωοειδές. Τα άνθη της κρεμαστά χρώματος μοβ, φύονται μεμονωμένα. Ο καρπός της, η μελιτζάνα, έχει σχήμα ωοειδές, κυλινδρικό η σφαιρικό που ποικίλει στο μέγεθος ανάλογα με τη ποικιλία. Το χρώμα των καρπών είναι μοβ, βαθύ μοβ, μοβ με άσπρες γραμμές, αλλά ακόμα και βαθύ γαλάζιο, κόκκινο ή και κιτρινωπό σε διάφορες ποικιλίες. Η σάρκα του καρπού είναι σπογγώδης και περιέχει πολλά σπόρια..

Πότε σπέρνουμε μελιτζάνες


Μπορείτε να σπείρετε τους σπόρους μελιτζάνας απευθείας στο χώμα ή σε φυτώριο. Σπορά μελιτζάνας απευθείας στο χώμα Θα πρέπει να σπείρετε τους σπόρους μελιτζάνας απευθείας στο χώμα όταν ο καιρός έχει ζεστάνει αρκετά. Αυτό συνήθως συμβαίνει στα τέλη Απριλίου. Μην επιχειρήσετε να σπείρετε απευθείας στο χώμα σπόρους μελιτζάνες τον Μάρτιο ή νωρίς τον Απρίλιο. Η ιδανική θερμοκρασία για να βλαστήσουν οι σπόροι μελιτζάνας είναι 24-32 βαθμοί Κελσίου. Μπορείτε να συνεχίσετε τη σπορά μελιτζάνας μέχρι και τον Ιούνιο. Αν θέλετε να έχετε συνεχόμενη παραγωγή από μελιτζάνες, σπείρτε με διαφορά 15 ημερών. Σπορά μελιτζάνας απευθείας στο σπορείο Μπορείτε να σπείρετε σπόρους μελιτζάνας στο σπορείο 6 με 8 εβδομάδες πριν τα τελευταία κρύα. Πρακτικά αυτό σημαίνει αρχές με μέσα Μαρτίου. Το σπορείο θα πρέπει να βρίσκεται σε μέρος που η θερμοκρασία είναι 21 ή περισσότεροι βαθμοί Κελσίου.

Ξεκινώντας τις μελιτζάνες από σπόρους σε σπορείο


Μπορείτε να ξεκινήσετε τις μελιτζάνες, σπέρνωντας τους σπόρους στο σπορείο, 6 με 8 εβδομάδες πριν τα τελευταία κρύα. Πρακτικά αυτό σημαίνει αρχές με μέσα Μαρτίου. Το βάθος σποράς είναι περίπου 1 με 1,5 εκατοστά. Πρέπει όμως να φροντίσετε όμως ώστε το σπορείο να βρίσκεται σε ένα ζεστό μέρος. Το σπορείο πρέπει να έχει τουλάχιστον 18 με 21 βαθμούς Κελσίου, ώστε να βλαστήσουν οι σπόροι. Οι σπόροι της μελιτζάνας δε βλασταίνουν τόσο γρήγορα όσο οι σπόροι της τομάτας. Πρέπει να έχετε υπομονή και να μην απογοητευτείτε. Όταν τα φυτάκια φτάσουν σε ύψος τα 10 εκατοστά, είναι έτοιμα για μεταφύτευση. Για 2 περίπου εβδομάδες πριν τη μεταφύτευση, θα πρέπει να τα σκληραγωγήσετε. Να τα βγάζετε στον ήλιο και τον αέρα. Κάθε μέρα όλο και πιο πολύ. Ξεκινήστε, αφήνοντάς τα για 2 ώρες στον ήλιο.

Ξεκινώντας τις μελιτζάνες από σπόρους απευθείας στο χώμα


Αν σπείρετε τους σπόρους μελιτζάνας απευθείας στην τελική τους θέση στο χώμα, θα πρέπει να το κάνετε μόνο εφόσον ο καιρός έχει ζεστάνει αρκετά και μόνιμα. Αυτό συνήθως συμβαίνει στα τέλη Απριλίου. Θα πρέπει να φυτέψετε τις μελιτζάνες σε ένα μέρος του κήπου το βλέπει πολύ ο ήλιος. Οι μελιτζάνες είναι τροπικά φυτά και αγαπούν τον ήλιο και τη ζέστη. Προετοιμάστε τη θέση που θα σπείρετε τη μελιτζανιά όπως περιγράφεται στη συνέχεια. (Κάντε το ίδιο και κατά τη μεταφύτευση). Ανοίξτε ένα λάκο στο έδαφος διαμέτρου 30 εκατοστών και βάθους 20 εκατοστών. Γεμίστε το 1/3 του λάκου με κομπόστ. Προσθέστε το 1/3 από το χώμα που αφαιρέσατε και ανακατέψτε με το στρώμα του κομπόστ. Συμπληρώστε το υπόλοιπο 1/3 με κομπόστ. Ανοίξτε με το δάκτυλό σας τρία λακάκια με βάθος 1 με 1,5 εκατοστά. Τοποθετήστε 1 σπόρο σε κάθε λακάκι. Σκεπάστε το σπόρο και πατήστε ελαφρά το χώμα. Ποτίστε καλά το χώμα. Ποτίζετε όποτε χρειάζετε ώστε το χώμα να είναι υγρό αλλά όχι βρεγμένο. Μπορεί να περάσει και ένας μήνας μέχρι να δείτε τα φυτάκια να βγαίνουν από το χώμα.

Τι έδαφος θέλουν οι μελιτζάνες


Το ιδανικό έδαφος για την καλλιέργεια μελιτζάνας είναι αμμοπηλώδες, πλούσιο σε οργανικές ουσίες και καλά αποστραγγιζόμενο.
Το έδαφος θα πρέπει να έχει pH μεταξύ 5,5 και 8,0.






Τι λίπασμα θέλουν οι μελιτζάνες


Μπορείτε να λιπάνετε τις μελιτζανιές με την ακόλουθη αναλογία: Άζωτο (N): 20 - 25 γραμμάρια/τετραγωνικό μέτρο Φώσφορος (P): 20 - 25 γραμμάρια/τετραγωνικό μέτρο Κάλιο (K): 20 - 25 γραμμάρια/τετραγωνικό μέτρο Μαγνήσιο (Mg): 5 - 8 γραμμάρια/τετραγωνικό μέτρο Μπορείτε να ρίξετε το 40% της δόσης του Αζώτου, Καλίου και Μαγνησίου με τη βασική λίπανση και το υπόλοιπο 60% σε 3 με 6 ισόποσες δόσεις μετά την πρώτη συγκομιδή. Υπερβολική δόση Αζώτου μπορεί να οδηγήσει σε πλούσιο φύλλωμα αλλά μικρή παραγωγή. Το Φώσφορο, μπορείτε να τον ρίξετε όλο στη βασική λίπανση. Η μελιτζάνα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην έλλειψη Μαγνησίου και των ιχνοστοιχείων Ψευδάργυρος, Σίδηρος, Βόριο και Μολυβδαίνιο. Μπορείτε να προμηθευτείτε από γεωπονικά καταστήματα αυτά τα ιχνοστοιχεία σε μορφή σκόνης που διαλύεται σε νερό, και να λιπάνετε τα φυτά.



Αποστάσεις σποράς της μελιτζάνας


Η μελιτζάνα σπέρνεται σε παράλληλες γραμμές. Έχουμε δύο αποστάσεις. Την απόσταση γραμμής από γραμμή και την απόσταση των φυτών επάνω στη γραμμή.
Οι αποστάσεις γραμμής από γραμμή είναι μεταξύ 60 και 90 εκατοστών.
Η απόσταση ανάμεσα στα φυτά στην ίδια γραμμή είναι από 45 έως 60 εκατοστά.
Όσο πιο πυκνές είναι οι αποστάσεις σποράς τόσο πιο πολλά φυτά θα μπορέσετε να βάλετε ανά μονάδα επιφάνειας.
Ταυτόχρονα όμως χρειάζεται περισσότερη λίπανση και φροντίδα.



Στήριξη μελιτζάνας


Η μελιτζάνα έχει επιπόλαιο ριζικό σύστημα.
Είναι ευαίσθητη στους δυνατούς ανέμους που μπορούν ακόμη και να τη ρίξουν κάτω.
Αν το μέρος που βάλατε τις μελιτζανιές το πιάνει ο αέρας, θα χρειαστεί να τις στηρίξετε.




Επιλογή Α:
Να στηρίξετε το φυτό.
Θα βρείτε διάφορες παραλλαγές στήριξης.
Ο απλούστερος τρόπος στήριξης είναι χρησιμοποιώντας ένα στύλο.

Ο στύλος μπορεί να είναι ξύλινος ή πλαστικός.
Αποφύγετε τη χρήση μεταλλικών στύλων (εκτός και αν είναι καλυμμένοι με ουδέτερο υλικό), γιατί θερμαίνονται πολύ από τον ήλιο και το φυτό θέλει να τους αποφύγει.
Μπήξτε το στύλο στο έδαφος πριν σπείρετε τους σπόρους ή μεταφυτέψετε τα φυτά.
Έτσι δεν θα πληγώσετε το ριζικό σύστημα του φυτού κατά την τοποθέτηση του στύλου.
Καθώς το φυτό αναπτύσσεται θα πρέπει να κόβετε τους πλάγιους βλαστούς που αναπτύσσονται, ώστε να ενθαρρύνετε την προς τα επάνω ανάπτυξη. Δένετε κατά διαστήματα το μίσχο του φυτού στο στύλο.

Άλλος τρόπος στήριξης είναι με τη χρήση κλουβιού.
Τοποθετείτε ένα κύλινδρο από πλέγμα περίφραξης με μεγάλα μάτια, γύρω από το μέρος που αναπτύσσεται η πιπεριά.
Οι βλαστοί της τοματιάς περνούν μέσα από τα ανοίγματα του πλέγματος και στηρίζονται.
Ο τρόπος αυτός στήριξης παρουσιάζει όμως και προβλήματα.

Είναι πιθανό να μη μπορείτε να μαζέψετε τις πιπεριές που μεγαλώνουν μέσα στο κλουβί.
Δε μπορείτε να έχετε πρόσβαση στα μέρη του φυτού που είναι μέσα στο κλουβί.
Τα τμήματα του φυτού που μεγαλώνουν μέσα στο κλουβί είναι επιρρεπήστις μυκητιακές μολύνσεις λόγω του κακού αερισμού και της έλλειψης φωτός.
Δε μπορείτε να σκαλίσετε το χώμα γύρω από το φυτό γιατί σας εμποδίζει το κλουβί.

Αντί για στύλους μπορείτε να αναπτύξετε ένα σύστημα από οριζόντια σύρματα και κατακόρυφους σπάγκους.
Τα οριζόντια σύρματα τοποθετούνται σε ύψος 1,80 με 2,00 μέτρα πάνω από τη γραμμή φύτεψης των πιπεριών
Από το σύρμα και πάνω από κάθε φυτό, ξεκινούν κατακόρυφοι σπάγκοι οι οποίοι καταλήγουν στο χώμα.

Το άκρο του σπάγκου που καταλήγει στο χώμα:
• στερεώνεται σε ένα πασσαλάκι τοποθετημένο δίπλα στο φυτό.
• δένεται στο κάτω μέρος του κορμού του φυτού με τρόπο που δε σφίγγει το κορμό.
Γύρω από τους σπάγκους αναπτύσσονται και στερεώνονται οι τοματιές.
Εννοείται ότι στις άκρες και ενδιάμεσα του συστήματος, θα υπάρχουν στύλοι που στηρίζουν το όλο σύστημα.


Επιλογή B:


Να μην κάνετε τίποτα και να αφήσετε το φυτό να αναπτυχθεί ελεύθερα.
Αργά ή γρήγορα θα λυγίσει κάτω από το βάρος και πλήθος των ποπεριών.
Θα συνεχίσει όμως να αναπτύσσεται.
Αυτός ο τρόπος μη-στήριξης, κάνει το φυτό επιρρεπές σε μυκητιακές προσβολές καθώς τα φύλα του είναι κοντά στο χώμα, δεν τα βλέπει ο ήλιος και δεν αερίζονται.



Πότισμα άρδευση μελιτζάνας



Η μελιτζάνα είναι ένα φυτό που χρειάζεται πολύ νερό.
Ποτίζετε τακτικά ώστε το χώμα να είναι υγρό αλλά όχι βρεγμένο.
Τους πολύ θερμούς μήνες του καλοκαιριού, όταν το φυτό έχει καρπούς, θα πρέπει να την ποτίζετε περισσότερο.




Συγκαλλιέργεια μελιτζάνας










Μαζί με τις μελιτζάνες, μπορείτε να σπείρετε τα ακόλουθα φυτά:

• Βασιλικός (Είναι απαραίτητος. Βάλτε βασιλικούς ανάμεσα στις μελιτζάνες)
• Μπιζέλια
• Μπιζέλια
• Σπανάκι
• Θυμάρι
Αποφύγετε τη συγκαλλιέργεια μελιτζάνας με:

Αποφύγετε να καλλιεργήσετε τη μελιτζάνα με....
Οι μελιτζάνες συγγενεύουν με:
πατάτες,
τομάτες και
πιπεριές.
Θα πρέπει να αποφεύγετε να τις καλλιεργείτε μαζί με:
• τομάτες,
• πιπεριές και
• πατάτες..


Κυριότερες ποικιλίες στην Ελλάδα είναι:

• του Λαγκαδά με τους ωοειδείς και μακριούς καρπούς βάρους 150 περίπου γραμμαρίων χρώματος σκούρου μοβ,









• η τσακώνικη μελιτζάνα Λεωνιδίου (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης από το 1996), με μακριούς καρπούς 120-150 γραμμαρίων μοβ χρώματος.
Είναι η μόνη μελιτζάνα που έχει γλυκιά γεύση κάτι που ασφαλώς οφείλεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τοπικού εδάφους.
Επίσης διακρίνεται γιατί είναι επιμήκης χωρίς κυρτότητα, μήκους 20-25 εκ. και διαμέτρου 4-6 εκ. με μεγαλύτερη διάμετρο στη μέση.
Η επιφάνεια του φλοιού είναι λεία, γυαλιστερή, χρώματος μωβ με ραβδώσεις κατά μήκος του καρπού οι οποίες έχουν ανοιχτό μωβ χρώμα.
Ο καρπός της τσακώνικης μελιτζάνας χρησιμοποιείται σε πολλούς συνδυασμούς στη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική.
Ευρύτατα γνωστό για την ποιότητα και τη γεύση του είναι το παραδοσιακό γλυκό κουταλιού, το μελιτζανάκι, που παρασκευάζεται από μελιτζανάκια μήκους περίπου 5 εκ








• Σύρου, μία πρώιμη ποικιλία με τους μεγαλύτερους καρπούς που φτάνουν και τα 300 γραμμάρια. Είναι χοντροί και στρογγυλοί ή σχήματος αχλαδιού και το χρώμα τους είναι σκούρο μοβ.








• Σαντορίνης: Στρογγυλοί καρποί με λευκό χρώμα. Πιο γλυκιά γεύση από τις μαύρες μελιτζάνες.








• Μελιτζάνα - Black beauty: Κλασική ποικιλία Μελιτζάνας. Τύπου φλάσκα (φούσκα), μαύρου χρώματος.









Δευτέρα 24 Μαρτίου 2014

Καλλιέργεια ντομάτας - Εχθροί και ασθένειες


 


Φύτευση ντομάτας από σπόρους
Σπείρε τε τους σπόρους 6 εβδομάδες πριν από την τελευταία ημερομηνία παγετού στην περιοχή σας. Φυτέψτε το σπόρο 1-1.5 cm βαθιά σε κομπόστα για σπόρους και διατηρήστε τη θερμοκρασία μεταξύ 24-29 C για την καλύτερη βλαστικότητα.
Οι ντοματιές χρειάζονται 12-14 ώρες φωτός την ημέρα για μην γίνουν ψιλόλιχνες. Όταν στα φυτά έχουν παραχθεί τέσσερα φύλλα, μεταμοσχεύστε τα φυτά σε μεγαλύτερες γλάστρες για την προώθηση της ανάπτυξης της ρίζας.
Μετά τη μεταμόσχευση, κρατήστε τα φυτά σε χαμηλότερη θερμοκρασία τη νύχτα, από 10-13 C, για την προώθηση της ανθοφορίας νωρίτερα σε ορισμένες ποικιλίες. Οι ημερήσιες θερμοκρασίες θα πρέπει να αυξηθούν στους 24-29 C για την προώθηση ταχείας ανάπτυξης.
Εκθέστε τα φυτά στις εξωτερικές συνθήκες δηλαδή στο φως και στον αέρα περίπου 10 ημέρες, για να σκληρύνει και να χοντρύνει το στέλεχος τους. Το πότισμα θα πρέπει να γίνεται με μέτρο, ούτε πολύ ούτε λίγο, για να μην καθυστερήσει η ανάπτυξη των φυτών. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υγρό οργανικό λίπασμα αν τα φύλλα κιτρινίζουν. Κρατήστε τα επίπεδα του φωσφόρου υψηλό. Πάρα πολύ άζωτο θα καθυστερήσει την καρποφορία.

Μεταμόσχευση
Για τη μεταμόσχευση στον κήπο σας, η μέση θερμοκρασία του εδάφους θα πρέπει να είναι περίπου από 15-18 C διαφορετικά τα φυτά θα γίνουν κίτρινα ή κοντά και θα έχουν αργή καρποφορία.
Οι ντομάτες πρέπει να μεταμοσχευθούν στις τελικές θέσεις τους στο έδαφος, όταν είναι περίπου 15 εκατοστά.
Οι ντομάτες έχουν δύο χωριστές περιοχές ριζών. Η πάνω περιοχή είναι ειδικευμένη για να απορροφάει τις θρεπτικές ουσίες από το νερό. Τα χαμηλότερα μέρη των ριζών απορροφούν το νερό αλλά είναι λιγότερο ικανά να απορροφήσουν τις θρεπτικές ουσίες. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις εξειδικευμένες ρίζες, για να καλλιεργήσετε πιο υγιέστερες και παραγωγικές ντομάτες μεταφυτεύοντας τις βαθειά, αφήνοντας μόνο τα πάνω φύλλα να προεξέχουν και σκεπάζοντας τον κορμό τους με χώμα. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη και άλλων ριζών από τον κορμό τους. Έτσι θα απορροφούν περισσότερες θρεπτικές ουσίες από ότι κανονικά.

Προτεινόμενη απόσταση φύτευσης
Η απόσταση φύτευσης στις σειρές μεταξύ των φυτών θα πρέπει να είναι από 60 έως 90 cm.Μπορείτε να φυτέψετε την ντομάτα μέχρι απόσταση 45 cm και κυρίως στα παρτέρια, να ξέρετε όμως ότι οι ντοματιές απωθούνται μεταξύ τους, για αυτό είναι καλό να τηρούνται οι αποστάσεις. Η απόσταση μεταξύ των σειρών πρέπει να είναι 90-120 cm.

Συγκαλλιέργεια ντομάτας
Η ντομάτα καλλιεργείται μαζί με σκόρδο, κατιφέ, κρεμμύδι, μαϊντανό, σχοινόπρασο, καπουτσίνο, καρότο, τσουκνίδα, βασιλικό, μέντα, μελλισόχορτο. Η καλλιέργεια σκόρδου ανάμεσα στις ντομάτες τις προστατεύει από τον τετράνυχο, ο κατιφές από έντομα και νηματώδεις του εδάφους, ενώ η τσουκνίδα η μέντα και το μελλισόχορτο καλυτερεύει την ποιότητά της. Ο βασιλικός απωθεί τις μύγες, τα κουνούπια και τα σκουλήκια των καρπών, τις βοηθάει στις ασθένειες και συμβάλει στην ανάπτυξή τους. Οι ντομάτες δεν έχουν πρόβλημα να καλλιεργούνται στο ίδιο μέρος κάθε χρόνο.
Δεν καλλιεργείται με πατάτες, μάραθο, καλαμπόκι, αγγούρι, λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι, γογγύλι, άνιθο. Μην τις φυτεύεται κάτω από καρυδιές για την αποφυγή της μάρανσης του καρυδιού.

Ασθένειες
Φυτέψτε ντομάτες ανθεκτικών ποικιλιών για διαρκή συγκομιδή. Οι ασθένειες της μάρανσης των φύλλων, όπως η πρόωρη μάρανση και η αλτενάρια αρχίζουν να εμφανίζονται περίπου στις αρχές Ιουλίου, που τα φυτά είναι πιο ευαίσθητα μόλις αρχίζει η παραγωγή καρπών. Για να μειωθούν τα προβλήματα των ασθενειών, φυτέψτε ανθεκτικές ποικιλίες και αλλάξτε την καλλιέργεια τομάτας σε διάφορα μέρη του κήπου κάθε χρόνο, με τη χρήση μιας τριετούς εναλλαγής. Η μάρανση από φουζαρίωση, μια ασθένεια που προκαλείται από ένα μύκητα του εδάφους, εμφανίζεται από τα μέσα έως τα τέλη της καλλιέργειας στις νότιες περιοχές. Όταν υπάρχουν προβλήματα μάρανσης από τη φουζαρίωση συνιστάτε εξαετές πρόγραμμα εναλλαγής ή χρήση ανθεκτικών ποικιλιών. Μην φυτεύετε μελιτζάνες, πιπεριές, πατάτες, σε μολυσμένο έδαφος κατά τη διάρκεια της περιόδου εναλλαγής. Η πρόωρη μάρανση και η ανθράκωση είναι κοινές ασθένειες, και ευνοούνται από τη ζέστη και την υγρασία. Η καθυστερημένη μάρανση είναι πιο κοινή στις χερσαίες περιοχές και πιο ψηλές περιοχές, ειδικά κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου.

Λίπανση ντομάτας
Η μάρανση και η πτώση των λουλουδιών αντιμετωπίζονται εξασφαλίζοντας επαρκές επίπεδο προστασίας του εδάφους σε ασβέστιο, και σταθερή υγρασία. Ο φώσφορος είναι απαραίτητος στα πρώτα στάδια της καλλιέργειας και ιδιαίτερα στην εποχή του σχηματισμού των άνθεων.
Το κάλιο είναι απαραίτητο στο δέσιμο και στην αύξηση του μεγέθους των καρπών.
Η πτώση, η κακή ποιότητα των καρπών και η χαμηλή παραγωγή, είναι αποτέλεσμα της ανεπάρκειας καλίου. Το κάλιο παίζει ακόμα σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των ασθενειών όπως η φουζαρίωση, η βερτιτσιλίωση, η αλτερνάρια, η σήψη του στελέχους και το κλαδοσπόριο κ.α. Η ντομάτες που φυτεύονται σε υγιές έδαφος δεν θα έχουν σοβαρά προβλήματα από ασθένειες.
Το μαγνήσιο είναι ακόμα απαραίτητο στην καλλιέργεια της ντομάτας. Η έλλειψη του μαγνησίου έχει σαν αποτέλεσμα την μειωμένη απόδοση της παραγωγής και την υποβάθμιση της ποιότητας του καρπού.




Γεύση
Το είδος λιπάσματος που χρησιμοποιείται έχει επίπτωση στη γεύση της τομάτας. Πολύ νόστιμες ντομάτες είναι μερικές φορές το αποτέλεσμα υπό ορισμένες συνθήκες καλλιέργειας. Αποφύγετε να συντηρείτε τομάτες στο ψυγείο διότι θα καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος της γεύσης της. Οι ντομάτες είναι καλύτερα να αποθηκεύονται σε θερμοκρασίες δωματίου πάνω από τους 10 C.

Συμβουλές
Ο καύσωνας πρέπει να βρίσκει τα φυτά μας ποτισμένα. Φροντίζουμε να ποτίζουμε απογευματινές ή βραδινές ώρες, διαφορετικά καίγονται οι ανθοταξίες.
Εφαρμόζουμε εδαφοκάλυψη για την διατήρηση της υγρασίας του εδάφους.
Οι ψεκασμοί πρέπει να γίνονται τις απογευματινές ή τις πρώτες πρωινές ώρες της ημέρας και ποτέ κατά την διάρκεια πλήρης ηλιοφάνειας..
Οι λιπάνσεις κατά την διάρκεια του καύσωνα δεν επιτρέπονται διότι τα φυτά δεν μπορούν να απορροφήσουν θρεπτικά στοιχεία όταν η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη από 35C . Με την προσθήκη λιπασμάτων κατά την περίοδο του καύσωνα υπάρχει πιθανότητα να κάψουμε το ριζικό σύστημα των φυτών και να δημιουργήσουμε πύλες εισόδου παθογόνων από το ριζικό σύστημα.
Οι ντομάτες ανοίγουν και σκάνε όταν γίνετε ακανόνιστο πότισμα με αποτέλεσμα να χαλάνε γρηγορότερα. Προσοχή στα ποτίσματα λοιπόν…

Μέθοδοι καλλιέργειας της ντομάτας

Video με συμβουλές για την φύτευση, το σωστό βάθος μεταφύτευσης και τρόπους για την υποστύλωση της ντομάτας


 Video για το κλάδεμα της ντομάτας

 Βέβαια αυτό το κλάδεμα δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην Ελλάδα με τον δυνατό και διαρκή ήλιο παρά μόνο σε περιοχές που οι ντομάτες βρίσκονται υπό σκιά…

ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΝΤΟΜΑΤΑΣ
Υπάρχουν περίπου 1200 ποικιλίες ντομάτας. Ας δούμε μερικές βασικές και διαδεδομένες:

Ace 55
80 ημερών. Η Ace είναι μεσαίου μεγέθους κόκκινες τομάτες με λεπτή φλοίδα και γλυκιά γεύση. Έχουν πολύ καλή αντίσταση στις ασθένειες και είναι ανθεκτικές στο σκάσιμο και στα χτυπήματα. Αντέχει στις άνυνδρες, άγονες και ξηρές περιοχές και είναι ευρέως διαδεδομένη στην περιοχή της νότιας Μεσογείου και στην χώρα μας. Είναι πολύ καλή για αυτούς που δεν τους αρέσει η όξινη γεύση της τομάτας. Αυτό όμως καθιστά την Ace 55 μια κακή επιλογή για κονσερβοποίηση. Αν θέλετε να κάνετε πάστα από αυτή την ποικιλία θα πρέπει να την μαγειρέψετε ή να προσθέσετε λεμόνι, κάτι που οφείλεται στη χαμηλή περιεκτικότητα σε οξέα. Χρησιμοποιείτε κυρίως σε σαλάτες αλλά και σε γεμιστά.

Brandywine
74 ημερών. Χρονολογείται από το 1800, αυτή η ροζ ντομάτα θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερη από όλους σε γεύση. Μεγάλες με λεπτή φλούδα που φτάνουν μέχρι τα 450 γραμμάρια. Τα φύλλα της μοιάζουν με της πατάτας. Δεν είναι ανθεκτική σε ασθένειες αλλά είναι ένα από τις καλύτερες γευστικές ντομάτες.Χρησιμοποιείτε σε σαλάτες και σάντουιτς.


Cherokee Purple
85 ημερών.Αυθεντική ποικιλία πριν το 1890 από το Tennessee, Τσερόκι ινδιάνικης καταγωγής.
Έχει εξαιρετική γεύση και άρωμα, για μένα την καλύτερη από όλες. Έχει συμπαγή πυκνή σάρκα, ζουμερή υφή, με μικρούς σπόρους ακανόνιστα διάσπαρτους. Κάνει για σαλάτες αλλά και γεμιστά. Είναι ανθεκτική σε ασθένειες, έχει καλή αντίσταση στην σεπτόρια των φύλλων και αντέχει στα νότια ζεστά μέρη. Κάνει μεγάλους καρπούς (250-400 γραμμάρια) και εξωτερικά είναι ομαλή με ελαφρές ραβδώσεις. Ωριμάζει σε σκοτεινά σκιερά μέρη και γίνετε από ροζ μωβ. Μερικές φορές ονομάζεται και μαύρη ντομάτα. Το χρώμα το μεταφέρει μέσω της σάρκας της, κυρίως στο τέλος του στελέχους.Τα σπόρια της περιβάλλονται από πράσινη γέλη.


Gregory’s Altai
67 ημερών. Μια ποικιλία ντομάτας από τη Σιβηρία από τα βουνά Αλτάι. Είναι πρώιμη ποικιλία και δίνει μεγάλες ροζ ντομάτες. Η γεύση της είναι γλυκιά και όξινη και παράγει ντομάτες όλη την εποχή. Κάνει για σαλάτες αλλά και γεμιστά.

Mortgage Lifter
83 ημερών. Πρόκειται για μια βελτιωμένη έκδοση του 'Radiator Charlie's, στην οποία έχει προστεθεί αντίσταση στις ασθένειες, οι καρποί έχουν γίνει πιο ομοιόμορφοι και στην ωρίμανση γίνονται κόκκινες και όχι ροζ-κόκκινες. Τα φρούτα είναι μεγάλα, (250-400 γραμμάρια) και είναι πολύ παραγωγικές. Αποτελεί μία από τις πιο παραγωγικές και αξιόπιστες ντομάτες και είναι παραγωγική μέχρι τον παγετό. Πρόκειται για μια εξαιρετική ποικιλία για το σπίτι ή για πώληση.

Oxheart
88 ημερών. Το σχήμα της καρδιάς του βουβαλιού είναι το αποτέλεσμα ενός μόνο γονιδίου μετάλλαξης, που έγινε περίπου το 1925. Παράγουν πολύ μεγάλες, ροζ, σε σχήμα καρδιάς του βουβαλιού ντομάτες, βάρους από 400 έως 900 γραμμάρια. Η γεύση της είναι σταθερή και σαρκώδης, με λίγους σπόρους και ήπια γεύση.

Roma VF
75 ημερών. Μία πολύ δημοφιλής ντομάτα σε σχήμα αχλαδιού. Έχει διαδοθεί και προσαρμοστεί παντού. Τα φρούτα ωριμάζουν ομοιόμορφα. Έχει καλή αντοχή στις ασθένειες, τη ζέστη και στα σκουλήκια των καρπών. Είναι από τις πιο αξιόπιστες ντομάτες για πάστα και κονσερβοποίηση.

Stupice
62 ημερών. Τσεχοσλοβακικής καταγωγής. Η Stupice είναι πρώιμη ποικιλία, παραγωγική, ανεκτική σε ασθένειες με πολλή καλή γεύση. Είναι παραγωγική μέχρι τον παγετό. Οι ντομάτες έχουν βαθιά γεύση με θαυμάσια ισορροπία της γλυκύτητας και δριμύτητας. Οι καρποί είναι μικροί περίπου 50 γραμμάρια και παράγονται σε ομάδες των 6 έως 8 που συγκεντρώνονται κοντά στη βάση του φυτού. Οι καρποί γίνονται κόκκινοι όταν ωριμάζουν πλήρως. Είναι πολύ καλή ποικιλία για σαλάτες.

White Wonder
84 ημερών. Πιθανός προέρχονται από την ποικιλία Λευκό μήλο προ-1860. "Το λευκό θαύμα" έχει μια ένα κρεμ λευκό χρώμα και μια γλυκιά γεύση. Οι καρποί είναι μεσαίου μεγέθους. Χρησιμοποιείτε κυρίως σε σάλτσες και για διακόσμηση πιάτων.

ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΣΠΟΡΩΝ

ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ: Οι διαφορετικές ποικιλίες πρέπει να χωριστούν 100 μέτρα η μία από την άλλη καλλιέργεια που ανθίζει συγχρόνως για να εξασφαλίσουμε απόλυτη αγνότητα. Για στο σπίτι μας μια απόσταση 50 μέτρων θεωρείτε ικανοποιητική.

ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ- ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Επιτρέψτε στις ντομάτες να ωριμάσουν εντελώς πριν τη συλλογή τους για την παραγωγή σπόρου. Τα ανώριμα φρούτα (πράσινα), που σώζονται από τον πρώτο κρύο, θα ωριμάσουν αργά εάν κρατιούνται σε μια δροσερή, ξηρά θέση.

Κόψτε την ντομάτα στη μέση και συμπιέστε έξω από τις κοιλότητες την ουσία που περιέχει τους σπόρους που είναι σαν ζελατίνα. Εάν γίνει προσεκτικά, η ίδια η ντομάτα μπορεί μετά να φαγωθεί. Τοποθετήστε τη ζελατίνα και τους σπόρους σε ένα βάζο ή ένα ποτήρι και τοποθετήστε σε μια θερμή θέση, 16-24° κελσίου για περίπου 3-4 ημέρες. Ανακατώστε μια φορά την ημέρα.

Ένα στρώμα μύκητα σα μούχλα θα αρχίσει να εμφανίζεται στην κορυφή του μίγματος μετά από τις μερικές ημέρες. Αυτός ο μύκητας όχι μόνο τρώει το ζελατινούχο πολτό που περιβάλλει κάθε σπόρο και αποτρέπει τη βλάστηση, παράγει επίσης τα αντιβιοτικά που βοηθούν για να ελέγξουν τις ασθένειες των σπόρων.

Μετά από 3-4 ημέρες γεμίστε το δοχείο με τους σπόρος με ζεστό νερό και ανακατέψετε. Αφήστε το περιεχόμενο να ηρεμίσει και χύστε έξω το νερό μαζί με τα κομμάτια του πολτού ντοματών και των ανώριμων σπόρων που επιπλέουν στην κορυφή. Οι βιώσιμοι σπόροι είναι βαρύτεροι και μένουν στο κατώτατο σημείο του βάζου. Αδειάστε τους καθαρούς σπόρους σε ένα ανοιχτό δοχείο και ξεράνετε σε δροσερή θέση για μια δυο εβδομάδες έως ότου ο σπόρος είναι αρκετά ξηρός και σπάει όταν τον τσακίζετε.

 

Εχθροί και ασθένειες της ντομάτας

Προληπτικά μέτρα:
1)      ο σπόρος να είναι υγιής. Να προέρχεται από φυτά που δεν είχαν αρρώστια και δεν ήταν εκφυλισμένα. Θα έπρεπε να δημιουργηθούν κτήματα από γεωπόνους με σκοπό την παραγωγή υγιών σπόρων, μακριά από περιοχές που καλλιεργούνται κηπευτικά, και ο σπόρος να δίνεται με πιστοποιητικό για τη γνησιότητα της ποικιλίας και την υγεία του σπόρου.
2)      Σε τέτοιου είδους κτήματα να επιδιωχθεί η παραγωγή φυτών με διασταύρωση ή επιλογή που να αντέχει σε αρρώστιες.
3)      Ο σπόρος πρέπει να απολυμαίνεται γιατί είναι φορέας πολλών ασθενειών που δεν μπορούν να καταπολεμηθούν όταν εμφανιστούν μετά την ανάπτυξη του φυτού.
8 δράμια Semesan (35% υδράργυρο-χλώριο-θειοφενόλη) σε 640 γραμ. νερού. Βυθίζονται οι σπόροι για ½ ή 1 ώρα πριν από τη σπορά. Ο σουπλιμές (HgCl2), διάλυση 32 γραμ. σε 38,4 κιλά νερό, έχει τα ίδια αποτελέσματα. Μουσκεύεται ο σπόρος και μετά βουτιέται σε διάλυση σουπλιμέ για 3-4 λεπτά. Μετά ξεπλένεται καλά και σπέρνεται.
4)      Όταν διαπιστωθεί αρρώστια στο σπορείο, την επόμενη χρονιά πρέπει να αλλάξει η θέση του και να χρησιμοποιηθούν νέα υλικά και καθαρό χώμα στη δημιουργία νέου σπορείου.
5)      Η χρήση λιπασμάτων πρέπει να είναι ισορροπημένη. Ιδιαίτερα του αζώτου που σε υπερβολικές ποσότητες προδιαθέτει το φυτό και το καθιστά ευάλωτο σε πολλές ασθένειες.
6)      Συστηματική καταστροφή των ζιζανίων όχι μόνο στον αγρό αλλά και στα πέριξ με ζιζανιοκτόνα με όργωμα και καταστροφή των ξερών υπολειμμάτων της καλλιέργειας με φωτιά. Μέσα στα ξερά φύλλα και  στελέχη ξεχειμωνιάζουν πολλά έντομα και πολλές αρρώστιες.
7)      Όταν εμφανιστεί η ασθένεια σε λίγα φυτά να καταστρέφονται αμέσως, να ξεριζώνονται και να καίγονται. Τα ραντίσματα και τα θειαφίσματα πρέπει στην αρχή να είναι συχνότερα γιατί όσο περνάει ο καιρός τόσο καταπολεμούνται οι αρρώστιες δυσκολότερα.
8)      Πολλές ασθένειες καταπολεμούνται με την εναλλαγή της καλλιέργειας με άλλα φυτά  (όπως φασολιών, σιτηρών κ.ά.) για 4 χρόνια ή με μεγαλύτερη αμειψισπορά.
Έντομα
Μόλις φυτευτεί η ντομάτα παθαίνει πολλές ζημιές από το κόψιμο της ρίζας ή του κορμού από διάφορα έντομα όπως 1) πρασσαγκούρας (Cryllotalpa Vulgaris), 2) σκουλήκια (κάμπιες των Noctuina).
Πρασαγκούρας : κυνηγώντας έντομα μέσα στο έδαφος (με αυτά τρέφεται) ανοίγει στοές και κόβει τις ρίζες ή ολόκληρα φυτά. Την ημέρα είναι ακίνητος. Γεννάει 200-300 αυγά και συμπληρώνει την ανάπτυξή του σε 1-3 χρόνια. Αποτελεσματικό φάρμακο είναι το εξαχλωριούχο βενζόλιο. Ανακατεύουμε πίτουρα με το βενζόλιο σε αναλογία 5%. (το βενζόλιο περιέχει δραστικό στοιχείο 2,6%). Ποσότητα 640 γραμ. ανακατεύεται με 12,80 κιλά πίτουρα. Μουσκεύονται πριν ή μετά την ανάμιξη, διασκορπίζονται στο χωράφι τις απογευματινές ώρες μετά το τέλος του ποτίσματος. Παλιότερα με το φάρμακο αυτό και με το δηλητηριασμένο καλαμπόκι οι κηπουροί απαλλάσσονταν από το έντομο αυτό.
Τα σκουλήκια (κάμπιες) Noctuina:αναπτύσσονται από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Κάθε θηλυκό γεννάει 1.700 αυγά. Τη μέρα κρύβονται στο χώμα και το βράδυ επιδίδονται στο φάγωμα των ριζών και στο κόψιμο του στελέχους των νεαρών φυτών. Αποτελεσματικό είναι το εξαχλωριούχο βενζόλιο και σ’ αυτά.
Αφίδες (μελίγκρα) :με αυτές εκτός από τις άμεσες καταστροφές που προκαλούν, εξαπλώνουν και τον εκφυλισμό των φυτών. Καταπολεμούνται με ψεκασμούς νικοτίνης : 192 γραμ. θ. νικοτίνης σε 128 κιλά νερό και με Pestox 3Η (διαλύουμε 256 γραμ.  του σε 128 κιλά νερό και ραντίζουμε τα φυτά. Το ράντισμα πρέπει να γίνεται το πρωί ή αργά το απόγευμα. Η νικοτίνη έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν σε 128 κιλά  νερό διαλύσουμε 640 έως 1.280 γραμ.  σαπούνι.
H κάμπια Heliothis Apmigera στους καρπούς (προσβάλει και το καλαμπόκι και το βαμβάκι) καταπολεμάται με το εξαχλωριούχο βενζόλιο ή με 1% ροτενόνη ή σκόνη 20% αρσενικού ασβεστίου, ή με φθοριοπουριτικό βάριο (Ba2C1) ή μίγμα σκόνης: 1:2 κρυόλιθου και ταλκ.
Τετράνυχος: το τσιμπούρι αυτό ανανεώνεται κάθε 13 μέρες και γεννάει 60 αυγά διαχειμάζει στα υπολείμματα της παλιάς καλλιέργειας, στα άγρια χόρτα και στο έδαφος και μόλις αρχίσει η άνοιξη ή η καλλιέργεια των αγγουριών και της ντομάτα ξεκινά το έργο του. Τα φύλλα χάνουν σιγά-σιγά το πράσινο χρώμα, κιτρινίζουν και αρχίζει το φυτό να ξεραίνεται. Όταν ευνοείται από ξερό και θερμό καιρό πολλαπλασιάζεται άφθονα. Όταν περάσει η κατάλληλη εποχή είναι αδύνατη η καταπολέμησή του. Η κρίσιμη περίοδος ανάπτυξης είναι Ιούλιος –Αύγουστος. Εκκολάπτονται διαδοχικά και μόνο με καθημερινή χρήση φαρμάκων μπορεί να ανακοπεί ο κίνδυνος. Κατά τον Ισαακίδη ένα θηλυκό από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο θα δημιουργήσει 36.651.103.448.275.860 τετράνυχους.
Συνιστώνται μέτρα καταστροφής των υπολειμμάτων και των ζιζανίων που διαχειμάζει. Έναρξη των θειώσεων και χρήση παραθείου νωρίς την άνοιξη. Πειράματα με κολλοειδές θείο 1-3% ειδικής παρασκευής, είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα. Χρησιμοποιούν οι γεωργοί 1 ½ οκά παραθείο (25%) σε 80 οκ. θείου 
Heterodera Radicicola :υπάγεται στα Angullulidae (εγχελυσματικά). Εκτός από την ντομάτα προσβάλλει κι άλλα ιδιαίτερα τα πεπόνια. Ευνοικά εδάφη είναι τα ελαφρά αμμώδη και τα όξινα. Μόλις αναπτυχθούν τα φυτά οι προνύμφες του εκκολάπτονται και εισέρχονται κάτω από την επιδερμίδα των ριζών. Το φυτά αντιδρά, σχηματίζει τεράστια κύτταρα που σπάνε τα τοιχώματα και ενώνονται για να σχηματίσουν πρωτοπλασμικές πολυκυτταρικές μάζες. Η άκρη της ρίζας δεν προχωρά, πλατύνεται και σχηματίζει ριζίδια με ανώμαλο τρόπο. Τα φύλλα κιτρινίζουν και πέφτουν.
Η καταπολέμηση μπορεί να γίνει με τους εχθρικούς προς τα νηματώδη μύκητες. Επίσης με την αμειψισπορά σιτηρών για τρία χρόνια και με τον διασκορπισμό ασβέστη και χλωριούχου ασβέστη μετά τη συγκομιδή οπότε προκαλείται η εκκόλαψη των κύστεων κι επειδή δεν βρίσκουν οι προνύμφες τροφή πεθαίνουν. Μπορεί να ζήσει αυτό το νηματώδες και ένα χρόνο χωρίς να τρέφεται.
Η προσβολή του φυτού από αυτό μπορεί να προκαλέσει.
1) νανοποίηση και επιβράδυνση της ανάπτυξης του φυτού.
2) τα φύλλα γίνονται κιτρινοπράσινα και με νέκρωση της περιφέρειας του φύλλου.
3) μάρανση των φυτών στις πιο θερμές και ξηρές μέρες.
4) στα σπορεία μόλις βγαίνουν από το έδαφος τα μικρά φυτά ξεραίνονται και πεθαίνουν.
5) πρώιμος θάνατος.
Ο βαθμός της εξάπλωσής του εξαρτάται:
Από τη θερμοκρασία του εδάφους: όταν είναι πάνω από 12,1 βαθμούς η προσβολή είναι εντονότερη. Κάτω από 12 δεν πραγματοποιείται προσβολή.
Άνω των 50 βαθμών οι προνύμφες καταστρέφονται. Γι’ αυτό δεν υποφέρουν τα χειμερινά λαχανικά και μπορούμε να τα χρησιμοποιήσου για την αμειψισπορά.
Οροβάγχη κ. λύκου (Orobanche Ramosa ή Οροβάγχη η κλαδωτή) : εναντίον της συνιστάται η εγκατάλειψη του χωραφιού και η καλλιέργεια νέου, ο δε σπόρος να προέρχεται από περιφέρειες που δεν είχαν λύκο.
Μυκητολογικές ασθένειες
Erysive Polygoni: Το ωίδιο της ντομάτας. Καταπολεμάται με θειαφίσματα.
Cladosporium Fulvium :Στην πάνω επιφάνεια των φύλλων σχηματίζονται κηλίδες ακανόνιστες κιτρινωπές, στην κάτω δε επιφάνεια οι κηλίδες παρουσιάζουν μια μούχλα χρώματος λαδιού. Ράντισμα με βορδιγάλειο πολτό.
Fusarium Lycopersici : ο μύκητας βρίσκεται στο έδαφος. Εισέρχεται στο φυτό από τις πληγές που προκαλούνται από καλλιεργητικές εργασίες, τσιμπήματα εντόμων, καταστροφή ιστών από παγετούς. Επίσης, η συσσώρευση κοπριάς κοντά στη ρίζα και του στελέχους ευνοεί την εισβολή του μύκητα. Έχει βρεθεί και προσβολή από το γονάτισμα του φυτού στο σημείο που είχε σπαστεί ελαφρά το στέλεχος και είχε διαδοθεί η ασθένεια μέσα στα αγγεία του φυτού με αποτέλεσμα να σταματήσει η κυκλοφορία των χυμών, το φυτό να μαραθεί και σιγά-σιγά να πεθάνει. Μεταδίδεται και με το νερό του ποτίσματος. Γι’ αυτό συνιστούν συνήθως τοποθέτηση γαλαζόπετρας στο κεντρικό αυλάκι για να εμποδιστεί η μεταφορά του μύκητα από φυτό σε φυτό. Δεν υπάρχει αποτελεσματική αντιμετώπιση. Μόνο με τη μη καλλιέργεια στο χωράφι αυτό για πολλά χρόνια και την επιλογή ποικιλιών που αντέχουν σ’ αυτόν το μύκητα. Στην Αμερική γι’ αυτόν το λόγο δημιούργησαν την ποικιλία Marglobe.
Septoria Lycopersici : Προσβάλλει τα φυτά που ξεραίνονται και το φυτό δεν μπορεί να αναπτύξει καρπούς. Οι πρώτες κηλίδες που είναι βαθύτερου χρώματος είναι μικρές και σιγά – σιγά αυξάνονται σε αριθμό και μέγεθος. Τα άκρα των φύλλων που στρίβουν, κιτρινίζουν και στο τέλος πέφτουν. Αρχίζει από κάτω, στα παλιότερα φύλλα και προχωρεί προς τα πάνω μέχρι να πέσουν όλα τα φύλλα. Συνιστάται η καταστροφή των ζιζανίων, την ξερών φυτών, η αμειψισπορά και ραντίσματα με βορδιγάλειο πολτό όπως για τον περονόσπορο του αμπελιού και της πατάτας. Τα μυκητοκτόνα πρέπει να χρησιμοποιούνται πολύ νωρίς πριν δυναμώσει η ασθένεια.
Verticilium AlboAtrum : Προσβάλλει κυρίως την ντομάτα και την πατάτα. Το μυκήλιο εντοπίζεται στις αγγειώδεις δεσμίδες του ξύλου και διακόπτει τελείως την άνοδο των χυμών. Κατά τη θερμή περίοδο παρουσιάζονται σκούρες κηλίδες που είναι γύρω κίτρινες. Επεκτείνεται μέχρι τη μισή επιφάνεια του φύλλου. Τα φύλλα μαραίνονται.
Selerotinia Libertiana : Εισέρχεται στο εσωτερικό των βλαστών (στην εντεριώνη, ψύχα) και προκαλεί την ξήρανση των φυτών. Εκριζώνονται τα ασθενή φυτά και δεν πρέπει να επανέλθει σύντομα η καλλιέργεια αυτή στο χωράφι.
Alternaria Solani : Η ασθένεια χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση σκούρων καστανόχρωμων μέχρι σχεδόν μαύρων κυκλικών κηλίδων στα φύλλα. Είναι κυκλικές ή ελλειψοειδείς και αποτελούνται από συγκεντρικούς κύκλους σαν τους κύκλους της σκοποβολής.
Οι κηλίδες αυτές ή παραμένουν μικρές ή αυξάνονται και συνενούνται και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του φύλλου. Τα προσβεβλημένα φύλλα είναι στην άκρη σκισμένα ή είναι διάτρητα γιατί πέφτουν τα νεκρωθέντα μέρη. Όταν η προσβολή είναι έντονη κιτρινίζουν και τα μη προσβληθέντα τμήματα και πέφτουν. Η ασθένεια αυτή δεν πρέπει να μπερδεύεται με άλλες, γιατί έχει πολλές ομοιότητες με τον περονόσπορο, τη Cercospora, ιώσεις κ.λπ. Συνιστάται: (1) η καταστροφή των υπολειμμάτων της παλιάς καλλιέργειας, (2) αμειψισπορά, (3)  ραντίσματα με βορδιγάλειο πολτό.
Οι καρποί προσβάλλονται επίσης και μπορούν να πέσουν πριν ωριμάσουν ή καθώς ωριμάζουν γίνονται σκούροι, με κηλίδες αποσυντιθέμενες. Στο χωράφι τα πρώτα συμπτώματα είναι μικρές κηλίδες στα παλιά φύλλα, μεγέθους 0,5-1εκ. Στο στέλεχος εμφανίζεται με σκούρες, ελαφρά βυθιζόμενες περιφέρειες που σιγά-σιγά διευρύνονται και σχηματίζουν κύκλους συγκεντρικούς. Οι μίσχοι των ανθών και των καρπών προσβάλλονται και πέφτουν. Η προσβολή εμφανίζεται πάλι με κύκλους συγκεντρικούς στο σημείο ένωσης του μίσχου με το στέλεχος. Συνιστάται η ίδια χρήση μέτρων όπως και στην Septoria. O σπόρος από τα προσβεβλημένα φυτά δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται
MacrosporiumTomato : όπως και στην Altenaria, η ασθένεια χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση σκούρων καστανόχρωμων μέχρι σχεδόν μαύρων κυκλικών κηλίδων στα φύλλα. Είναι κυκλικές ή ελλειψοειδείς και αποτελούνται από συγκεντρικούς κύκλους σαν τους κύκλους της σκοποβολής. Οι κηλίδες αυτές ή παραμένουν μικρές ή αυξάνονται και συνενούνται και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του φύλλου. Τα προσβεβλημένα φύλλα είναι στην άκρη σκισμένα ή είναι διάτρητα γιατί πέφτουν τα νεκρωθέντα μέρη. Όταν η προσβολή είναι έντονη κιτρινίζουν και τα μη προσβληθέντα τμήματα και πέφτουν.
Στον καρπό τα αρχικά στίγματα μεγαλώνουν και τα κέντρα βυθίζονται και γίνονται φαιοκάστανα με την επιφάνεια σκληρυνόμενη από την αποξήρανση και το σκίσιμο της επιδερμίδας. Ο μύκητας δεν διεισδύει βαθιά, πραγματοποιούνται όμως δευτερογενείς προσβολές με το σκίσιμο του καρπού. Παίρνουμε τα ίδια μέτρα όπως και με τους παραπάνω μύκητες και διαλέγουμε ποικιλίες που να αντέχουν σ’ αυτόν.
Βακτηριολογικές προσβολές
Phytomonas Visicatoria : προσβάλλει τους καρπούς και τα φύλλα. Οι ζημιές προέρχονται από την προσβολή του καρπού. Οι κηλίδες στα φύλλα διευρύνονται και το κέντρο γίνεται μαύρο και βυθίζεται στη χαμηλότερη πλευρά. Προσβολή των νεαρών φύλλων προκαλεί το κιτρίνισμα και την πτώση. Οι πληγές του καρπού είναι μικρές, μαύρες. Διευρύνονται σιγά-σιγά, και φτάνουν τα 6-8χιλ. σε πλάτος και βάθος. Στην επιδερμίδα που έχει διαρραγεί βυθίζονται οι κηλίδες και γίνονται κοιλότητες. Συνιστάται η χρήση υγιούς σπόρου, ράντισμα των φυτών στο τζάκι και στη συνέχεια στο χωράφι. Όταν είναι λίγα τα φυτά να μη διστάζουμε να τα αφαιρούμε.
Phytomonas Michiganese : Τα προσβεβλημένα φυτά μοιάζουν με εκείνα που έχουν προσβληθεί από φουζάριο. Τα στελέχη είναι ζαρωμένα και στα φύλλα προχωρεί η ασθένεια από κάτω προς τα πάνω. Ενώ οι μίσχοι διατηρούν την σπαργή τους τα φύλλα μαραίνονται, γίνονται καστανόχροα και μετά πεθαίνουν. Αυτό ακολουθείται από ωχροκίτρινες λουρίδες στο στέλεχος που αργότερα σκάνε. Σε έντονη προσβολή τα φυτά πεθαίνουν. Στους καρπούς εμφανίζονται μικρές λευκές κηλίδες. Οι κηλίδες αργότερα σκάνε και γίνονται καστανές και σκληραίνουν. Το λευκό χρώμα παραμένει στις άκρες των κηλίδων και η εμφάνιση των κηλίδων είναιμ χαρακτηριστικά, σαν το μάτι ενός πουλιού. Συνιστάται υγιής σπόρος, καταστροφή των υπολειμμάτων, αμειψισπορά 3-4 χρόνια και απολύμανση του σπόρου.
Phytomonas Solanacearum : τα προσβαλλόμενα φυτά παραμένουν πράσινα και μετά την προσβολή, οπότε ξαφνικά μαραίνονται. Ο μύκητας αρχίζει από τη βάση του στελέχους, τα σαλιγκάρια και ο Heteodera μεταφέρουν το μικρόβιο. Τα αγγεία του φυτού γεμίζουν από τις εκκρίσεις των βακτηρίων, λευκές ή καστανές με αυξανόμενη έκταση εντός του φυτού, τα σπόρια εισέρχονται στη συνέχεια στους γειτονικούς ιστούς, αποσυντίθενται τα κύτταρα και σχηματίζονται κοιλότητες που συνενώνονται. Στην ντομάτα ο εσωτερικός μαλακός ιστός (η εντεριώνη) διαλυτοποιείται και μια ουσία γαλακτώδης, με κακή οσμή βγαίνει από το φυτό και προκαλείται απόφραξη των αγγείων. Η ντομάτα δεν πρέπει να φυτευτεί στο χωράφι για 4 ή 5 χρόνια.
Στο διάστημα αυτό δεν πρέπει να καλλιεργηθούν φυτά αυτής της οικογένειας. Τα φυτά του σπορείου θα πρέπει να βρίσκονται μακριά από τους χώρους που έχουν προσβληθεί. Να καταστρέφονται αμέσως τα φυτά όταν εμφανίζεται η ασθένεια και να μην μεταφυτεύονται άλλα φυτά στο ίδιο μέρος.
Ιώσεις
Τα συμπτώματά τους είναι το κιτρίνισμα, οι νεκρώσεις και οι κακοσχηματισμοί των διαφόρων οργάνων του φυτού.  Έτσι αντί να είναι επίπεδα, παρουσιάζουν κυματοειδείς επιφάνειες (κατσάρωμα), στρίψιμο και υπερπλασίες (εξογκώματα). Οι βλαστοί μακραίνουν και τα φυτά παραμένουν νάνοι ή επιμηκύνονται υπέρ το δέον, οι δε βλαστοί γίνονται πολύ λεπτοί. Στη συνέχεια εκδηλώνεται μια προοδευτική εξασθένηση των φυτών και των απογόνων που προέρχονται όχι από τους σπόρους αλλά από τα μοσχεύματα. Οι ιώσεις μεταδίδονται με την προστριβή των φύλλων από τα έντομα και με τα μοσχεύματα όπως γίνεται στην πατάτα.
Τα φυτά που έχουν προσβληθεί δεν θεραπεύονται.
Προφυλακτικά μέσα:
1)      διαρκής καταπολέμηση των αφίδων.
2)      Επειδή ο σπόρος στα ετήσια φυτά δεν είναι φορέας των ιώσεων, είναι εύκολο με τη λήψη μέτρων από τη στιγμή της εμφάνισης να περιοριστεί η διάδοσή τους.
Κυριότερες ιώσεις της ντομάτας είναι:
Μωσαΐκωση της ντομάτας: Οφείλεται σε ιό που μεταδίδεται από φυτό σε φυτό με τα χέρια κατά το φύτεμα. Είναι η ίδια ασθένεια που προσβάλλει τον καπνό. Τα φύλλα παρουσιάζουν κίτρινες κηλίδες στο πράσινο φόντο του φύλλου. Η ζημιά είναι ανάλογη με την ένταση της προσβολής. Όταν εμφανιστεί η ασθένεια πρέπει να γίνεται επιλογή των φυτών από το σπορείο ώστε να πετάγονται τα φυτά που παρουσιάζουν κίτρινες κηλίδες. Καταστροφή των ζιζανίων της ίδιας οικογένειας.
Ίωση των σακχαρότευτλων Curly Top : Ta φύλλα συστρέφονται. Διαφάνεια του εσωτερικού των νεαρών φύλλων. Εξογκώματα στα νεύρα της κάτω επιφάνειας των φύλλων. Έκχυση από το μίσχο γλυκού υγρού διαυγούς στην αρχή και μετά σκούρου. Κιτρίνισμα και ξήρανση των φύλλων. Αργοπορία στην αύξηση.
Τα φυτά ή πεθαίνουν στο σπορείο ή παραμένουν νάνοι ή χλωρωτικά, κατσαρώνουν. Τα φυτά της ντομάτας έχουν την εξής ειδική αντίδραση. Στρίψιμο των φύλλων προς τα πάνω. Επιτάχυνση ωρίμανσης του καρπού, καθυστέρηση ανάπτυξης του φυτού.
Το έντομο Eutetlix Tenellus Baker (ένα μικρό τζιτζίκι) είναι η αιτία της διάδοσης. Μετακινούμενα από άγρια φυτά, φορείς του ιού, μεταδίδουν την ασθένεια. Μπορεί να γίνει ολοκληρωτική καταστροφή της καλλιέργειας. Συνιστάται στο σπορείο κάλυψη των φυτών με τούλι, φύτευση κατευθείαν στο χωράφι χωρίς σπορείο.
Ραβδωτή διπλή ίωση :Από τις μελέτες Αμερικανών (μετάφραση έχει δημοσιευθεί στο Γεωργικό Δελτίο του Υπουργείου Γεωργίας) τόσο οι μωσαΐκωση, κηλιδωτός μαρασμός και η ραβδωτή διπλή ίωση φέρουν την ονομασία στικτή ίωση.
Η ραβδωτή διπλή ίωση είναι συχνότερη στα σπορεία. Οι καρποί που προέρχονται από τα προσβεβλημένα φυτά είναι παραμορφωμένοι και έχουν εξογκώματα και κηλίδες καστανού χρώματος.
Ο κηλιδωτός μαρασμός εμφανίζεται κυρίως στα θερμοκήπια. Οι καρποί έχουν πάμπολλες κηλίδες οι οποίες στους ώριμους καρπούς εμφανίζονται ως συγκεντρωτικοί δακτύλιοι, κόκκινου ή κίτρινου χρώματος.
Η καταπολέμηση των ζιζανίων, η διαλογή των φυτών στο σπορείο και η καταπολέμηση του θριπός αποτελούν τα κυριότερα μέσα καταστολής της.
Περονόσπορος :Τα πρώτα συμπτώματα είναι ακανόνιστες, βαθιές, πράσινες κηλίδες στα φύλλα που μεγαλώνουν γρήγορα όταν ο καιρός είναι υγρός. Στην κάτω πλευρά των φύλλων και αντίστοιχα προς την αλλοιωμένη επάνω επιφάνεια παρουσιάζεται ένα λευκό χνούδι. Ο προσβεβλημένος καρπός είναι φαιοπράσινος και οι κηλίδες φτάνουν να καταλαμβάνουν το μισό της επιφάνειας του καρπού.
Στις υγρές περιφέρειες ή κλειστές κοιλάδες όπου κάθε πρωί – ιδίως κατά τις αρχές του φθινοπώρου – σχηματίζεται δροσιά, αναπτύσσεται ο περονόσπορος και προκαλεί ζημιές. Η καταπολέμησή του είναι η ίδια όπως και για τον περονόσπορο του αμπελιού και της πατάτας. Γαλαζόπετρα 2% και ασβέστης 2%.
Σάπισμα της κορυφής του καρπού – Blossom-End Rot : Στην κορυφή του καρπού παρουσιάζεται μια βαθιά πράσινη μεγάλη κηλίδα που μετά γίνεται καστανή ή μαύρη. Ο ιστός γίνεται επίπεδος και έχει εμφάνιση δέρματος. Οφείλεται στο ακανόνιστο πότισμα. Όταν μια πλευρά του καρπού είναι εκτεθειμένη στον ήλιο ανεβαίνει η θερμοκρασία και δημιουργούνται αλλοιώσεις λόγω της διαφοράς πίεσης από τη συμπύκνωση των χυμών. Σχηματίζονται γκρίζες βούλες και ο καρπός αχρηστεύεται. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούν ποικιλίες που έχουν αραιό φύλλωμα και αφήνουν τον καρπό εκτεθειμένο στον ήλιο. Η ασθένεια γίνεται έντονος με τα ραντίσματα βορδιγάλειου πολτού από υπερβολικά ποτίσματα, από τη χρησιμοποhttp://agrotismania.blogspot.gr/2013/06/blog-post_941.htmlίηση της κοπριάς, από ελλιπή ποτίσματα όταν το φυτό έχει μεγάλη ανάγκη. Μειώνονται όταν οι καλλιεργητικές φροντίδες είναι ομοιόμορφες και κανονικές έτσι ώστε να μη λείπουν από το φυτό αλλά ούτε να είναι και σε πλεονασμό. Οι άνεμοι βοηθάνε στην ανάπτυξη της ασθένειας.
Έλλειψη μικροστοιχείων : η έλλειψη μαγνησίου προκαλεί κιτρίνισμα των φυτών, η δε έλλειψη του μαγγανίου παρουσιάζει κάτω από την επιδερμίδα του καρπού μια απόχρωση λευκής εντεριώνης.
Πηγή:  Η Καλλιέργεια της Τομάτας-Λουκάς Λιακατάς–Αθήνα 1953