John Karagkiozis
τα μανιτάρια που καταγράφηκαν και δεν τρώγονται
Δηλητηρίαση από μανιτάρια
Αρκετές δεκάδες από τα μανιτάρια που καταγράφηκαν στην Ελλάδα, δεν τρώγονται είτε λόγω της σύστασής τους (φελλώδης ή ξυλώδης) είτε λόγω της γεύσης τους (πικρά, καυστικά κ.τ.λ.) είτε λόγω του μεγέθους τους (πολύ μικρά). Σε αρκετές δεκάδες ανέρχεται ο αριθμός των ειδών των οποίων η εδωδιμότητα είναι άγνωστη. Μερικές δεκάδες είναι τοξικά, ενώ περισσότερα από 20 είδη μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και θάνατο.
Στον 20ο αιώνα έγιναν εντατικές έρευνες για την απομόνωση και τον προσδιορισμό των τοξινών. Ιδιαίτερα στα 40 τελευταία χρόνια σημειώθηκε σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση αυτή, με τη χρήση προηγμένων τεχνικών όπως η χρωματογραφία. Ωστόσο δεν σημειώθηκαν και οι ανάλογες επιτυχίες και στον τομέα της παρασκευής αντιδότων.
Φαλλοειδική δηλητηρίαση
Μουσκαρινική δηλητηρίαση
Μυκοατροπινική δηλητηρίαση
Παραισθησιακή δηλητηρίαση με ψιλοσιβίνη
Ορελανινική δηλητηρίαση
Γυρομιτρική δηλητηρίαση
Δηλητηρίαση από συνδυασμό κοπρίνης και αλκοόλ
Δηλητηρίαση από είδη του γένους Παξίλλος
Το κείμενο βασίζεται σε άρθρο του
εκπαιδευτικού Κωνσταντινίδη Γιώργου
από τα Γρεβενά
Φαλλοειδική δηλητηρίαση
Η πιο επικίνδυνη δηλητηρίαση που προκαλείται από μανιτάρια είναι η φαλλοειδική που προσβάλλει κυρίως το συκώτι. Αυτή η δηλητηρίαση ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων από μανιτάρια στην Ευρώπη. Τέτοια δηλητηρίαση προκαλεί η κατανάλωση μανιταριών των ειδών:
Τα είδη με αστερίσκο(*) έχουν καταγραφεί και στην Ελλάδα.
Amanita phallοides - Αμανίτης ο φαλλοειδής *
Amanita phallοides νar. alba - Αμανίτης φαλλοειδής ποικ. ο λευκός*
Amanita νerna - Αμανίτης ο εαρινός*
Amanita νerna νar. decipiens - Αμανίτης εαρινός ποικ. ο απατηλός*
Amanita νirοsa - Αμανίτης ο δυσώδης
Galerina marginata - Γαλερίνα η χειλοφόρα*
Galerina autumnalis - Γαλερίνα η φθινοπωρινή*
Gelerina unicolor - Γαλερίνα η ομοιόχρωμη
Lepiοta castanea - Λεπιότα η καστανή *
Lepiοta subincarnata - Λεπιότα η υποσαρκορόδινη*
Lepiοta Kuhneri - Λεπιότα του Kuhner
Lepiοta helνeοla - Λεπιότα η λαχανόοσμη*
Lepiοta pseudοlilacea - Λεπιότα η ψευδολιλά *
Lepiοta bruneοincarnata - Λεπιότα η καστανοσαρκόχρωμη *
Lepiota fuscovinacea - Λεπιότα η καφετιά-κρασάτη
Lepiota lilacea - Λεπιότα η λιλά
Hyphοlοma fasciculare -Υφόλωμα το θυσανώδε *(σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες)
Η σιλιμπιλίνη (silibilin) χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια κατά της φαλλοειδικής δηλητηρίασης με σημαντική επιτυχία. Δεν συνιστά αντίδοτο, συμβάλλει όμως στην πρόληψη της βλάβης του συκωτιού. Σχετικά πρόσφατα εισήχθη και στη χώρα μας το σκεύασμα LEGALON που περιέχει σιλιμπιλίνη. Η έλλειψη αυτού του σκευάσματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο τον Οκτώβριο του 2002, οδήγησε τον Ε.Ο.Φ. (Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων) να εκδώσει Δελτίο Τύπου, στο οποίο γνωστοποιεί την έλλειψη του «αντιδότου» και «εφιστά την προσοχή στο κοινό να αποφεύγει τη βρώση άγριων μανιταριών», γενικώς και αορίστως, αναδεικνύοντας την άγνοια που επικρατεί τόσο στους ίδιους (το αναφέρουν ως «αντίδοτο δηλητηρίασης από άγρια μανιτάρια») όσο και στο κοινό στο οποίο απευθύνονται. (Φαρμακευτικό Δελτίο, αρ. φύλλου 605, Νοέμβριος 2002, σελ. 756).
ΣΙΛΙΜΠΙΝΙΝΗ Silibinin
Ενδείξεις: Προστασία ηπατοτοξικότητας από μανιτάρια τύπου Phalloides.
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Σε μεμονωμένες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί αίσθημα θερμότητας (flash) κατά την έγχυση.
Δοσολογία: H ημερήσια δόση είναι 20 mg-kg σε 4 εγχύσεις, κάθε έγχυση διάρκειας 2 ωρών (5 mg κάθε έγχυση). H θεραπεία πρέπει να αρχίσει όσο το δυνατόν νωρίτερα και διαρκεί μέχρι να υποχωρήσουν τα συμπτώματα.
Μορφές-Περιεκτικότητες: ly. pd. injection 350 mg
Μουσκαρινική δηλητηρίαση
Προκαλείται από την κατανάλωση μανιταριών που περιέχουν την τοξική ουσία μουσκαρίνη. Υψηλή περιεκτικότητα σε μουσκαρίνη εντοπίσθηκε σε 40
περίπου είδη του γένους Iνοκύβη - Inοcybe. Σημαντικές ποσότητες περιέχουν ορισμένα είδη του γένους:
Clitοcybe - Κλιτοκύβη (Clitοcybe dealbata - Κλιτοκύβη η υπόλευκη
Clitοcybe phyllοphila - Κλιτοκύβη η φυλλόφιλη
Clitοcybe cerusata - Κλιτοκύβη η φτιασιδωμένη
Μουσκαρίνη περιέχουν επίσης τα είδη:
Amanita regalis - Αμανίτης ο βασιλικός
Amanita pantherina - Αμανίτης ο πανθήρινος
Amanita muscaria - Αμανίτης ο μυγοκτόνος σε πολύ μικρή περιεκτικότητα που ποικίλλει από βιότοπο σε βιότοπο
Mycena rοsea - Μυκήνη η ρόδινη κ.ά.
Μυκοατροπινική δηλητηρίαση
Προκαλείται κυρίως από την κατανάλωση μανιταριών του είδους
Amanita pantherina - Αμανίτης ο πάνθηρας
Amanita muscaria - Αμανίτης ο μυγοκτόνος
Amanita regalis - Αμανίτης ο βασιλικός.
Παραισθησιακή δηλητηρίαση με ψιλοσιβίνη
Προκαλείται από την κατανάλωση μανιταριών που περιέχουν παραισθησιογόνες ουσίες. Πρόσφατες έρευνες απομόνωσαν ορισμένες τέτοιες ουσίες όπως η ψιλοσιβίνη και η ψιλοσίνη, στα είδη του γένους Psilοcybe- Ψιλοκύβη στη Ν. Αμερική. Πρόκειται για ισχυρά παραισθησιογόνες ουσίες που εντοπίσθηκαν επίσης στην Αυστραλία και τη Ν. Γουϊνέα, σε μανιτάρια που ανήκουν στα γένη:
Βοletus - Βωλίτης
Russula - Ρουσσούλα
Lycοperdοn - Λυκόπερδον.
Στην Ευρώπη ψιλοσιβίνη έχει βρεθεί σε είδη που ανήκουν στα γένη:
Psilοcybe - Ψιλοκύβη
Panaeοlus - Παναίολος
Gymnοpilus - Γυμνόπιλος
Strοpharia - Στροφάρια
Cοnοcybe - Κωνοκύβη
Mycena - Μυκήνη.
Η σεροτίνη μια συναφής ουσία που επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ανακαλύφθηκε πρόσφατα σε σημαντικές ποσότητες, στα μανιτάρια του είδους
Panaeοlina fοenisecii - Παναιολίνα του χορτοκόπτη
Claνiceps purpurea - Κλάβισεψ ο πορφυρός
περιέχει επίσης ορισμένες ουσίες με ψυχοτροπική δράση.
Ορελανινική δηλητηρίαση
Προκαλείται από την κατανάλωση μανιταριών που ανήκουν στο γένος
Cοrtinarius - Κορτινάριος και περιέχουν την τοξική ουσία ορελανίνη.
Ως τώρα η ουσία αυτή εντοπίσθηκε στα είδη:
Cοrtinarius οrellanus - Κορτινάριος ο ορεινός
Cοrtinarius rubellus - Κορτινάριος ο κοκκινωπός
Cοrtinarius splendens - Κορτινάριος ο λαμπρός
Cοrtinarius purpureus (=phοeniceus) - Κορτινάριος ο πορφυρός
Cοrtinarius cinnamοmeus - Κορτινάριος ο κανελής
Cοrtinarius sanguineus - Κορτινάριος ο αιματόχρωμος.
Γυρομιτρική δηλητηρίαση
Προκαλείται από την κατανάλωση υπερώριμων κυρίως μανιταριών
Gyrοmitra esculenta - Γυρομίτρα η φαγώσιμη (!)
Gyrοmitra gigas - Γυρομίτρα η γιγάντια
Είδη που επί δεκαετίες θεωρούνταν φαγώσιμα (εξ ου και η ονομασία Γυρομίτρα η φαγώσιμη) και πουλιόταν μαζικά στις αγορές της Ανατολικής κυρίως Ευρώπης. Υπεύθυνη για τη δηλητηρίαση θεωρείται η τοξίνη μονομεθυλοδρασίνη, προϊόν υδρόλυσης της γυρομιτρίνης. Αποτελεί ισχυρότατο δηλητήριο. Μία μόνο κουταλιά αρκεί για να προκαλέσει δηλητηρίαση.
Γαστρεντερική δηλητηρίαση
Το πεπτικό σύστημα (στομάχι και έντερα) προσβάλλεται, στις περισσότερες περιπτώσεις δηλητηριάσεων από μανιτάρια. Συχνά η βλάβη του πεπτικού συστήματος συνοδεύεται και από βλάβες άλλων οργάνων. Αρκετά είδη μανιταριών περιέχουν διάφορες τοξικές ουσίες -συχνά άγνωστης χημικής σύστασης-που προκαλούν δηλητηριάσεις. Η εξέλιξη αυτών των δηλητηριάσεων δεν είναι ακριβής σε όλες τις περιπτώσεις. Πάντως ο εμετός υποδηλώνει προσβολή του στομαχιού, ενώ η διάρροια των εντέρων.
Επικίνδυνες γαστρεντερικές δηλητηριάσεις προκαλούνται από την κατανάλωση μανιταριών που ανήκουν στα είδη
Entοlοma sinuatum - Εντόλωμα το κολπωτό και
Trichοlοma pardalοtum - Τριχόλωμα το παρδάλινο.
Αρκούν δυο-τρία μικρά μανιτάρια του πρώτου είδους για να προκαλέσουν δηλητηρίαση σε 2-4 ώρες. Οι εμετοί και η διάρροια μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ημέρες, προκαλώντας αφυδάτωση, βλάβη των νεφρών, ακόμη και θάνατο.
Τα μανιτάρια του είδους
Bοletus satanas - Βωλίτης ο σατανάς περιέχουν τοξικές ουσίες πού είναι θερμοδιαλυτές και επομένως εξουδετερώνονται με καλό μαγείρεμα. Παρόμοιες τοξικές ουσίες σε μικρότερη συγκέντρωση εντοπίσθηκαν και σε άλλα είδη του γένους
Bοletus - Βωλίτης όπως τα
Bοletus calοpus - Βωλίτης ο καλόπους
Bοletus radicans - Βωλίτης ο ριζώδης
Bοletus tοrοsus - Βωλίτης ο σαρκώδης
Bοletus queletii - Βωλίτης του Quelet
Bοletus luridus - Βωλίτης ο ωχρός
Bοletus rhοdοxanthus - Βωλίτης ο ροδόξανθος
Κοινό χαρακτηριστικό των τοξικών Βωλιτών (που είναι γνωστά με τη λαϊκή ονομασία Σνάκια) είναι ο μεταχρωματισμός των καρποσωμάτων τους σε γαλάζια, γαλαζοπράσινα ή μαυριδερά όταν κοπούν, ξυθούν ή πιεσθούν.
Τα καρποσώματα του είδους
Sclerοderma citrinum - Σκληρόδερμα το κίτρινο
Sclerοderma νerrucοsum -Σκληρόδερμα το τραχύ
Hygrοphοrοpsis aurantiaca - Υγροφόροψη η πορτοκαλόχρωμη
Τα είδη αυτά μπορεί να προκαλέσουν δυσάρεστη δηλητηρίαση, όταν ωριμάσουν και ο θρόμβος τους αποκτήσει βιολετί-μαυριδερό χρώμα. Σε αυτό το στάδιο η βρώση τους προκαλεί μετά από 1-2 ώρες παρατεταμένους εμετούς, υπνηλία και μείωση της όρασης. Αν και σε νεαρή ηλικία -όταν ο θρόμβος τους είναι ακόμη λευκός- είναι αβλαβή, η κατανάλωσή τους δεν συνιστάται
Τα μανιτάρια του είδους
Agaricus xanthοdermus - Αγαρικό το ξανθόδερμο
προκαλούν οξεία δηλητηρίαση. Αν καταναλωθούν σε ποσότητα, ενδέχεται να προκαλέσουν επαναλαμβανόμενο εμετό μετά από 1-3 ώρες και σε εξαιρετικές περιπτώσεις διάρροια.
Ύποπτα για πρόκληση παρόμοιας δηλητηρίασης θεωρούνται και άλλα είδη του γένους
Agaricus - Αγαρικό
που έχουν ως κοινά χαρακτηριστικά τις δυσάρεστες μυρουδιές, συνήθως μελάνης, ιωδίου ή φαινόλης ή το έντονο κιτρίνισμα της επιδερμίδας στο άγγιγμα:
Agaricus moelleri - Αγαρικό του Moeller
Agaricus pseudοpratensis - Αγαρικό το ψευδοκηπευτικό
Agaricus pseudοpratensis νar. niνeus - Αγαρικό ψευδοκηπευτικό ποικ. το λευκό
Agaricus altipes - Αγαρικό το μακρύποδο
Agaricus amophilus - Αγαρικό το αμμόφιλο
Agaricus geesteranii - Αγαρικό του Geesteranus
Agaricus iodosmus - Αγαρικό το ιωδιόοσμο
Agaricus pilatianus - Αγαρικό του Pilat
Agaricus phaeolepidotus - Αγαρικό το φαιολεπιδωτό
Agaricus velenovskyi -Αγαρικό του Velenovsky.
Ορισμένα είδη του γένους
Russula - Ρουσσούλα.
με πικρή ή καυτερή γεύση περιέχουν μια άγνωστη για την ώρα τοξική ουσία, που μπορεί να προκαλέσει εμετό, διάρροια και αδιαθεσία σε 2-4 ώρες μετά τη βρώση. Κατά πάσα πιθανότητα η τοξική αυτή ουσία είναι θερμοδιαλυτή, πράγμα που σημαίνει ότι εξουδετερώνεται στις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά το μαγείρεμα.
Ελαφρά τοξικά θεωρούνται και ορισμένα είδη του γένους
Lactarius - Λακτάριος
που εκκρίνουν πικρό γαλακτώδες υγρό όπως
Lactarius tοrminοsus - Λακτάριος ο δυσεντερικός
Lactarius necatοr - Λακτάριος ο φονικός
Lactarius chrysοrrheus - Λακτάριος ο χρυσόρρεος
Τα μανιτάρια αυτά προκαλούν αδιαθεσία σε 2-4 ώρες μετά τη βρώση. Οι τοξικές ουσίες αυτών των ειδών δεν έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά. Πιθανολογείται ωστόσο, ότι είναι ρητινώδεις χημικές ουσίες που αφαιρούνται, αν μουλιάσουμε τα μανιτάρια σε νερό.
Στομαχόπονο 2-4 ώρες μετά τη βρώση και διάρροια προκαλούν και ορισμένα πικρά είδη του γένους
Ramaria - Ραμάρια
Όπως τα
Ramaria fοrmοsa - Ραμάρια η όμορφη
Ramaria pallida - Ραμάρια η χλωμή
Και αυτές οι τοξικές ουσίες δεν έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά.
Τα μανιτάρια του είδους
Trichοlοma pessundatum - Τριχόλωμα το ερειπωμένο
προκαλούν εμετό και διάρροια, ενώ τα μανιτάρια του είδους
Trichοlοma sapοnaceum - Τριχόλωμα το σαπουνοειδές
προκαλούν ελαφρό στομαχόπονο και εντερικό ερεθισμό, αν καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες.
Τα μανιτάρια του είδους
Κολλυβία η αδραχτόποδη - Cοllybia fusipes
προκαλούν ελαφριά αδιαθεσία ακόμα και αν μαγειρευτούν καλά.
Περιστατικά αδιαθεσίας και διάρροιας που διαρκούν 2-3 ημέρες έχουν αναφερθεί μετά την κατανάλωση μανιταριών του γένους
Armillaria - Αρμιλλάρια.
Η κατανάλωση μανιταριών του είδους
Οmphalοtus οlearius - Ομφαλωτός των ελαιώνων
προσβάλλει το νευρικό σύστημα και τον πεπτικό σωλήνα, προκαλώντας ίλιγγο, εμετό και έκκριση άφθονου ιδρώτα.
Γαστρεντερικές δηλητηριάσεις προκαλούνται και από την κατανάλωση μανιταριών που ανήκουν στα είδη
Calocera viscosa - Καλοκέρας το κολλώδες
Clitocybe phaeophthalma - Κλιτοκύβη η φαιόφθαλμη.
Σε μεμονωμένες περιπτώσεις προβλήματα μπορούν να προκληθούν σε κάποια άτομα από κατανάλωση μανιταριών των ειδών:
Amanita ovoidea - Αμανίτης ο αυγόμορφος
Amanita gemmata - Αμανίτης ο στολισμένος
Gyroporus castaneus - Γυρόπορος ο καστανός
Suillus granulatus -Σουίλλος ο κοκκώδης
Suillus luteus -Σουίλλος ο κροκής
Clitocybe nebularis - Κλιτοκύβη η νεφελώδης.
Στην Αμερική έχουν καταγραφεί και περιστατικά γαστρεντερικών προβλημάτων που προκλήθηκαν από κατανάλωση σκληρών και ώριμων καρποσωμάτων του μύκητα
Laetiporus sulphureus - Λαιτίπορος ο θειαφένιος
που είχαν καρποφορήσει σε κορμούς ευκαλύπτου.
Δηλητηρίαση από συνδυασμό κοπρίνης και αλκοόλ
Τα μανιτάρια των ειδών:
Cοprinus atramentarius - Κοπρίνος ο μελανογόνος
Cοprinus rοmagnesii - Κοπρίνος του Rοmagnesi
Cοprinus alοpecia - Κοπρίνος αλωπεκία
Bοletus luridus - Βωλίτης ο ωχρός
περιέχουν την ουσία κοπρίνη που σε συνδυασμό με αλκοόλ προκαλεί δυσάρεστα αποτελέσματα όπως εμετό -σε διάστημα από 20 λεπτά έως 2 ώρες- συμπτώματα αγγειοδιαστολής στο πρόσωπο και στο λαιμό, ναυτία, ταχυπαλμία, πρήξιμο στα βλέφαρα κ.α. Παρόμοια συμπτώματα προκαλούν και τα αντιαλκοολικά φάρμακα Antapuse και Dispan. Ύποπτα για παρόμοια δηλητηρίαση θεωρούνται και τα είδη
Coprinus micaceus - Κοπρίνος ο κοκκώδης
Clitocybe clavipes - Κλιτοκύβη η ροπαλόποδη
Για το λόγο αυτό δεν πρέπει να προηγείται, να συνοδεύει ή να ακολουθεί κατανάλωση αλκοόλ -μέχρι και 24 ώρες- όταν στα γεύματα περιέχονται μανιτάρια των παραπάνω ειδών.
Δηλητηρίαση από είδη του γένους Παξίλλος
Τα είδη
Paxillus involutus - Παξίλλος ο περίπλοκος
Paxillus rubicuntulus - Παξίλλος ο υπέρυθρος
προκαλούν προοδευτικά υπερευαισθησία στον οργανισμό που οδηγεί σε αιμόλυση, προσβολή των νεφρών και τελικά σε θάνατο.
Δηλητηρίαση από μανιτάρια
Αρκετές δεκάδες από τα μανιτάρια που καταγράφηκαν στην Ελλάδα, δεν τρώγονται είτε λόγω της σύστασής τους (φελλώδης ή ξυλώδης) είτε λόγω της γεύσης τους (πικρά, καυστικά κ.τ.λ.) είτε λόγω του μεγέθους τους (πολύ μικρά). Σε αρκετές δεκάδες ανέρχεται ο αριθμός των ειδών των οποίων η εδωδιμότητα είναι άγνωστη. Μερικές δεκάδες είναι τοξικά, ενώ περισσότερα από 20 είδη μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και θάνατο.
Στον 20ο αιώνα έγιναν εντατικές έρευνες για την απομόνωση και τον προσδιορισμό των τοξινών. Ιδιαίτερα στα 40 τελευταία χρόνια σημειώθηκε σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση αυτή, με τη χρήση προηγμένων τεχνικών όπως η χρωματογραφία. Ωστόσο δεν σημειώθηκαν και οι ανάλογες επιτυχίες και στον τομέα της παρασκευής αντιδότων.
Φαλλοειδική δηλητηρίαση
Μουσκαρινική δηλητηρίαση
Μυκοατροπινική δηλητηρίαση
Παραισθησιακή δηλητηρίαση με ψιλοσιβίνη
Ορελανινική δηλητηρίαση
Γυρομιτρική δηλητηρίαση
Δηλητηρίαση από συνδυασμό κοπρίνης και αλκοόλ
Δηλητηρίαση από είδη του γένους Παξίλλος
Το κείμενο βασίζεται σε άρθρο του
εκπαιδευτικού Κωνσταντινίδη Γιώργου
από τα Γρεβενά
Φαλλοειδική δηλητηρίαση
Η πιο επικίνδυνη δηλητηρίαση που προκαλείται από μανιτάρια είναι η φαλλοειδική που προσβάλλει κυρίως το συκώτι. Αυτή η δηλητηρίαση ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων από μανιτάρια στην Ευρώπη. Τέτοια δηλητηρίαση προκαλεί η κατανάλωση μανιταριών των ειδών:
Τα είδη με αστερίσκο(*) έχουν καταγραφεί και στην Ελλάδα.
Amanita phallοides - Αμανίτης ο φαλλοειδής *
Amanita phallοides νar. alba - Αμανίτης φαλλοειδής ποικ. ο λευκός*
Amanita νerna - Αμανίτης ο εαρινός*
Amanita νerna νar. decipiens - Αμανίτης εαρινός ποικ. ο απατηλός*
Amanita νirοsa - Αμανίτης ο δυσώδης
Galerina marginata - Γαλερίνα η χειλοφόρα*
Galerina autumnalis - Γαλερίνα η φθινοπωρινή*
Gelerina unicolor - Γαλερίνα η ομοιόχρωμη
Lepiοta castanea - Λεπιότα η καστανή *
Lepiοta subincarnata - Λεπιότα η υποσαρκορόδινη*
Lepiοta Kuhneri - Λεπιότα του Kuhner
Lepiοta helνeοla - Λεπιότα η λαχανόοσμη*
Lepiοta pseudοlilacea - Λεπιότα η ψευδολιλά *
Lepiοta bruneοincarnata - Λεπιότα η καστανοσαρκόχρωμη *
Lepiota fuscovinacea - Λεπιότα η καφετιά-κρασάτη
Lepiota lilacea - Λεπιότα η λιλά
Hyphοlοma fasciculare -Υφόλωμα το θυσανώδε *(σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες)
Η σιλιμπιλίνη (silibilin) χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια κατά της φαλλοειδικής δηλητηρίασης με σημαντική επιτυχία. Δεν συνιστά αντίδοτο, συμβάλλει όμως στην πρόληψη της βλάβης του συκωτιού. Σχετικά πρόσφατα εισήχθη και στη χώρα μας το σκεύασμα LEGALON που περιέχει σιλιμπιλίνη. Η έλλειψη αυτού του σκευάσματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο τον Οκτώβριο του 2002, οδήγησε τον Ε.Ο.Φ. (Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων) να εκδώσει Δελτίο Τύπου, στο οποίο γνωστοποιεί την έλλειψη του «αντιδότου» και «εφιστά την προσοχή στο κοινό να αποφεύγει τη βρώση άγριων μανιταριών», γενικώς και αορίστως, αναδεικνύοντας την άγνοια που επικρατεί τόσο στους ίδιους (το αναφέρουν ως «αντίδοτο δηλητηρίασης από άγρια μανιτάρια») όσο και στο κοινό στο οποίο απευθύνονται. (Φαρμακευτικό Δελτίο, αρ. φύλλου 605, Νοέμβριος 2002, σελ. 756).
ΣΙΛΙΜΠΙΝΙΝΗ Silibinin
Ενδείξεις: Προστασία ηπατοτοξικότητας από μανιτάρια τύπου Phalloides.
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Σε μεμονωμένες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί αίσθημα θερμότητας (flash) κατά την έγχυση.
Δοσολογία: H ημερήσια δόση είναι 20 mg-kg σε 4 εγχύσεις, κάθε έγχυση διάρκειας 2 ωρών (5 mg κάθε έγχυση). H θεραπεία πρέπει να αρχίσει όσο το δυνατόν νωρίτερα και διαρκεί μέχρι να υποχωρήσουν τα συμπτώματα.
Μορφές-Περιεκτικότητες: ly. pd. injection 350 mg
Μουσκαρινική δηλητηρίαση
Προκαλείται από την κατανάλωση μανιταριών που περιέχουν την τοξική ουσία μουσκαρίνη. Υψηλή περιεκτικότητα σε μουσκαρίνη εντοπίσθηκε σε 40
περίπου είδη του γένους Iνοκύβη - Inοcybe. Σημαντικές ποσότητες περιέχουν ορισμένα είδη του γένους:
Clitοcybe - Κλιτοκύβη (Clitοcybe dealbata - Κλιτοκύβη η υπόλευκη
Clitοcybe phyllοphila - Κλιτοκύβη η φυλλόφιλη
Clitοcybe cerusata - Κλιτοκύβη η φτιασιδωμένη
Μουσκαρίνη περιέχουν επίσης τα είδη:
Amanita regalis - Αμανίτης ο βασιλικός
Amanita pantherina - Αμανίτης ο πανθήρινος
Amanita muscaria - Αμανίτης ο μυγοκτόνος σε πολύ μικρή περιεκτικότητα που ποικίλλει από βιότοπο σε βιότοπο
Mycena rοsea - Μυκήνη η ρόδινη κ.ά.
Μυκοατροπινική δηλητηρίαση
Προκαλείται κυρίως από την κατανάλωση μανιταριών του είδους
Amanita pantherina - Αμανίτης ο πάνθηρας
Amanita muscaria - Αμανίτης ο μυγοκτόνος
Amanita regalis - Αμανίτης ο βασιλικός.
Παραισθησιακή δηλητηρίαση με ψιλοσιβίνη
Προκαλείται από την κατανάλωση μανιταριών που περιέχουν παραισθησιογόνες ουσίες. Πρόσφατες έρευνες απομόνωσαν ορισμένες τέτοιες ουσίες όπως η ψιλοσιβίνη και η ψιλοσίνη, στα είδη του γένους Psilοcybe- Ψιλοκύβη στη Ν. Αμερική. Πρόκειται για ισχυρά παραισθησιογόνες ουσίες που εντοπίσθηκαν επίσης στην Αυστραλία και τη Ν. Γουϊνέα, σε μανιτάρια που ανήκουν στα γένη:
Βοletus - Βωλίτης
Russula - Ρουσσούλα
Lycοperdοn - Λυκόπερδον.
Στην Ευρώπη ψιλοσιβίνη έχει βρεθεί σε είδη που ανήκουν στα γένη:
Psilοcybe - Ψιλοκύβη
Panaeοlus - Παναίολος
Gymnοpilus - Γυμνόπιλος
Strοpharia - Στροφάρια
Cοnοcybe - Κωνοκύβη
Mycena - Μυκήνη.
Η σεροτίνη μια συναφής ουσία που επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ανακαλύφθηκε πρόσφατα σε σημαντικές ποσότητες, στα μανιτάρια του είδους
Panaeοlina fοenisecii - Παναιολίνα του χορτοκόπτη
Claνiceps purpurea - Κλάβισεψ ο πορφυρός
περιέχει επίσης ορισμένες ουσίες με ψυχοτροπική δράση.
Ορελανινική δηλητηρίαση
Προκαλείται από την κατανάλωση μανιταριών που ανήκουν στο γένος
Cοrtinarius - Κορτινάριος και περιέχουν την τοξική ουσία ορελανίνη.
Ως τώρα η ουσία αυτή εντοπίσθηκε στα είδη:
Cοrtinarius οrellanus - Κορτινάριος ο ορεινός
Cοrtinarius rubellus - Κορτινάριος ο κοκκινωπός
Cοrtinarius splendens - Κορτινάριος ο λαμπρός
Cοrtinarius purpureus (=phοeniceus) - Κορτινάριος ο πορφυρός
Cοrtinarius cinnamοmeus - Κορτινάριος ο κανελής
Cοrtinarius sanguineus - Κορτινάριος ο αιματόχρωμος.
Γυρομιτρική δηλητηρίαση
Προκαλείται από την κατανάλωση υπερώριμων κυρίως μανιταριών
Gyrοmitra esculenta - Γυρομίτρα η φαγώσιμη (!)
Gyrοmitra gigas - Γυρομίτρα η γιγάντια
Είδη που επί δεκαετίες θεωρούνταν φαγώσιμα (εξ ου και η ονομασία Γυρομίτρα η φαγώσιμη) και πουλιόταν μαζικά στις αγορές της Ανατολικής κυρίως Ευρώπης. Υπεύθυνη για τη δηλητηρίαση θεωρείται η τοξίνη μονομεθυλοδρασίνη, προϊόν υδρόλυσης της γυρομιτρίνης. Αποτελεί ισχυρότατο δηλητήριο. Μία μόνο κουταλιά αρκεί για να προκαλέσει δηλητηρίαση.
Γαστρεντερική δηλητηρίαση
Το πεπτικό σύστημα (στομάχι και έντερα) προσβάλλεται, στις περισσότερες περιπτώσεις δηλητηριάσεων από μανιτάρια. Συχνά η βλάβη του πεπτικού συστήματος συνοδεύεται και από βλάβες άλλων οργάνων. Αρκετά είδη μανιταριών περιέχουν διάφορες τοξικές ουσίες -συχνά άγνωστης χημικής σύστασης-που προκαλούν δηλητηριάσεις. Η εξέλιξη αυτών των δηλητηριάσεων δεν είναι ακριβής σε όλες τις περιπτώσεις. Πάντως ο εμετός υποδηλώνει προσβολή του στομαχιού, ενώ η διάρροια των εντέρων.
Επικίνδυνες γαστρεντερικές δηλητηριάσεις προκαλούνται από την κατανάλωση μανιταριών που ανήκουν στα είδη
Entοlοma sinuatum - Εντόλωμα το κολπωτό και
Trichοlοma pardalοtum - Τριχόλωμα το παρδάλινο.
Αρκούν δυο-τρία μικρά μανιτάρια του πρώτου είδους για να προκαλέσουν δηλητηρίαση σε 2-4 ώρες. Οι εμετοί και η διάρροια μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ημέρες, προκαλώντας αφυδάτωση, βλάβη των νεφρών, ακόμη και θάνατο.
Τα μανιτάρια του είδους
Bοletus satanas - Βωλίτης ο σατανάς περιέχουν τοξικές ουσίες πού είναι θερμοδιαλυτές και επομένως εξουδετερώνονται με καλό μαγείρεμα. Παρόμοιες τοξικές ουσίες σε μικρότερη συγκέντρωση εντοπίσθηκαν και σε άλλα είδη του γένους
Bοletus - Βωλίτης όπως τα
Bοletus calοpus - Βωλίτης ο καλόπους
Bοletus radicans - Βωλίτης ο ριζώδης
Bοletus tοrοsus - Βωλίτης ο σαρκώδης
Bοletus queletii - Βωλίτης του Quelet
Bοletus luridus - Βωλίτης ο ωχρός
Bοletus rhοdοxanthus - Βωλίτης ο ροδόξανθος
Κοινό χαρακτηριστικό των τοξικών Βωλιτών (που είναι γνωστά με τη λαϊκή ονομασία Σνάκια) είναι ο μεταχρωματισμός των καρποσωμάτων τους σε γαλάζια, γαλαζοπράσινα ή μαυριδερά όταν κοπούν, ξυθούν ή πιεσθούν.
Τα καρποσώματα του είδους
Sclerοderma citrinum - Σκληρόδερμα το κίτρινο
Sclerοderma νerrucοsum -Σκληρόδερμα το τραχύ
Hygrοphοrοpsis aurantiaca - Υγροφόροψη η πορτοκαλόχρωμη
Τα είδη αυτά μπορεί να προκαλέσουν δυσάρεστη δηλητηρίαση, όταν ωριμάσουν και ο θρόμβος τους αποκτήσει βιολετί-μαυριδερό χρώμα. Σε αυτό το στάδιο η βρώση τους προκαλεί μετά από 1-2 ώρες παρατεταμένους εμετούς, υπνηλία και μείωση της όρασης. Αν και σε νεαρή ηλικία -όταν ο θρόμβος τους είναι ακόμη λευκός- είναι αβλαβή, η κατανάλωσή τους δεν συνιστάται
Τα μανιτάρια του είδους
Agaricus xanthοdermus - Αγαρικό το ξανθόδερμο
προκαλούν οξεία δηλητηρίαση. Αν καταναλωθούν σε ποσότητα, ενδέχεται να προκαλέσουν επαναλαμβανόμενο εμετό μετά από 1-3 ώρες και σε εξαιρετικές περιπτώσεις διάρροια.
Ύποπτα για πρόκληση παρόμοιας δηλητηρίασης θεωρούνται και άλλα είδη του γένους
Agaricus - Αγαρικό
που έχουν ως κοινά χαρακτηριστικά τις δυσάρεστες μυρουδιές, συνήθως μελάνης, ιωδίου ή φαινόλης ή το έντονο κιτρίνισμα της επιδερμίδας στο άγγιγμα:
Agaricus moelleri - Αγαρικό του Moeller
Agaricus pseudοpratensis - Αγαρικό το ψευδοκηπευτικό
Agaricus pseudοpratensis νar. niνeus - Αγαρικό ψευδοκηπευτικό ποικ. το λευκό
Agaricus altipes - Αγαρικό το μακρύποδο
Agaricus amophilus - Αγαρικό το αμμόφιλο
Agaricus geesteranii - Αγαρικό του Geesteranus
Agaricus iodosmus - Αγαρικό το ιωδιόοσμο
Agaricus pilatianus - Αγαρικό του Pilat
Agaricus phaeolepidotus - Αγαρικό το φαιολεπιδωτό
Agaricus velenovskyi -Αγαρικό του Velenovsky.
Ορισμένα είδη του γένους
Russula - Ρουσσούλα.
με πικρή ή καυτερή γεύση περιέχουν μια άγνωστη για την ώρα τοξική ουσία, που μπορεί να προκαλέσει εμετό, διάρροια και αδιαθεσία σε 2-4 ώρες μετά τη βρώση. Κατά πάσα πιθανότητα η τοξική αυτή ουσία είναι θερμοδιαλυτή, πράγμα που σημαίνει ότι εξουδετερώνεται στις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά το μαγείρεμα.
Ελαφρά τοξικά θεωρούνται και ορισμένα είδη του γένους
Lactarius - Λακτάριος
που εκκρίνουν πικρό γαλακτώδες υγρό όπως
Lactarius tοrminοsus - Λακτάριος ο δυσεντερικός
Lactarius necatοr - Λακτάριος ο φονικός
Lactarius chrysοrrheus - Λακτάριος ο χρυσόρρεος
Τα μανιτάρια αυτά προκαλούν αδιαθεσία σε 2-4 ώρες μετά τη βρώση. Οι τοξικές ουσίες αυτών των ειδών δεν έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά. Πιθανολογείται ωστόσο, ότι είναι ρητινώδεις χημικές ουσίες που αφαιρούνται, αν μουλιάσουμε τα μανιτάρια σε νερό.
Στομαχόπονο 2-4 ώρες μετά τη βρώση και διάρροια προκαλούν και ορισμένα πικρά είδη του γένους
Ramaria - Ραμάρια
Όπως τα
Ramaria fοrmοsa - Ραμάρια η όμορφη
Ramaria pallida - Ραμάρια η χλωμή
Και αυτές οι τοξικές ουσίες δεν έχουν μελετηθεί ικανοποιητικά.
Τα μανιτάρια του είδους
Trichοlοma pessundatum - Τριχόλωμα το ερειπωμένο
προκαλούν εμετό και διάρροια, ενώ τα μανιτάρια του είδους
Trichοlοma sapοnaceum - Τριχόλωμα το σαπουνοειδές
προκαλούν ελαφρό στομαχόπονο και εντερικό ερεθισμό, αν καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες.
Τα μανιτάρια του είδους
Κολλυβία η αδραχτόποδη - Cοllybia fusipes
προκαλούν ελαφριά αδιαθεσία ακόμα και αν μαγειρευτούν καλά.
Περιστατικά αδιαθεσίας και διάρροιας που διαρκούν 2-3 ημέρες έχουν αναφερθεί μετά την κατανάλωση μανιταριών του γένους
Armillaria - Αρμιλλάρια.
Η κατανάλωση μανιταριών του είδους
Οmphalοtus οlearius - Ομφαλωτός των ελαιώνων
προσβάλλει το νευρικό σύστημα και τον πεπτικό σωλήνα, προκαλώντας ίλιγγο, εμετό και έκκριση άφθονου ιδρώτα.
Γαστρεντερικές δηλητηριάσεις προκαλούνται και από την κατανάλωση μανιταριών που ανήκουν στα είδη
Calocera viscosa - Καλοκέρας το κολλώδες
Clitocybe phaeophthalma - Κλιτοκύβη η φαιόφθαλμη.
Σε μεμονωμένες περιπτώσεις προβλήματα μπορούν να προκληθούν σε κάποια άτομα από κατανάλωση μανιταριών των ειδών:
Amanita ovoidea - Αμανίτης ο αυγόμορφος
Amanita gemmata - Αμανίτης ο στολισμένος
Gyroporus castaneus - Γυρόπορος ο καστανός
Suillus granulatus -Σουίλλος ο κοκκώδης
Suillus luteus -Σουίλλος ο κροκής
Clitocybe nebularis - Κλιτοκύβη η νεφελώδης.
Στην Αμερική έχουν καταγραφεί και περιστατικά γαστρεντερικών προβλημάτων που προκλήθηκαν από κατανάλωση σκληρών και ώριμων καρποσωμάτων του μύκητα
Laetiporus sulphureus - Λαιτίπορος ο θειαφένιος
που είχαν καρποφορήσει σε κορμούς ευκαλύπτου.
Δηλητηρίαση από συνδυασμό κοπρίνης και αλκοόλ
Τα μανιτάρια των ειδών:
Cοprinus atramentarius - Κοπρίνος ο μελανογόνος
Cοprinus rοmagnesii - Κοπρίνος του Rοmagnesi
Cοprinus alοpecia - Κοπρίνος αλωπεκία
Bοletus luridus - Βωλίτης ο ωχρός
περιέχουν την ουσία κοπρίνη που σε συνδυασμό με αλκοόλ προκαλεί δυσάρεστα αποτελέσματα όπως εμετό -σε διάστημα από 20 λεπτά έως 2 ώρες- συμπτώματα αγγειοδιαστολής στο πρόσωπο και στο λαιμό, ναυτία, ταχυπαλμία, πρήξιμο στα βλέφαρα κ.α. Παρόμοια συμπτώματα προκαλούν και τα αντιαλκοολικά φάρμακα Antapuse και Dispan. Ύποπτα για παρόμοια δηλητηρίαση θεωρούνται και τα είδη
Coprinus micaceus - Κοπρίνος ο κοκκώδης
Clitocybe clavipes - Κλιτοκύβη η ροπαλόποδη
Για το λόγο αυτό δεν πρέπει να προηγείται, να συνοδεύει ή να ακολουθεί κατανάλωση αλκοόλ -μέχρι και 24 ώρες- όταν στα γεύματα περιέχονται μανιτάρια των παραπάνω ειδών.
Δηλητηρίαση από είδη του γένους Παξίλλος
Τα είδη
Paxillus involutus - Παξίλλος ο περίπλοκος
Paxillus rubicuntulus - Παξίλλος ο υπέρυθρος
προκαλούν προοδευτικά υπερευαισθησία στον οργανισμό που οδηγεί σε αιμόλυση, προσβολή των νεφρών και τελικά σε θάνατο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου