αγρια μανιταρια

Κυνήγι άγριων μανιταριών: μια εισαγωγή για τους αμούχλιαστους!



Μοιράσου το!

http://fridge.gr

 

Μανιτάρι

, το: γκριζωπή τσιμούχα λαστιχιένας υφής που ενδημεί σε κονσέρβες και ενίοτε “κοσμεί” πίτσες. Όταν η λέξη χρησιμοποιείται στην κουζίνα, η απάντηση στην ερώτηση “τι μανιτάρια;” επιδέχεται ως μόνη απάντηση την επανάληψη της δεύτερης λέξης της ερώτησης, άπαξ και υπάρχει μόνο ένα είδος. Όταν από την άλλη βρεθούν σε φυσικό περιβάλλον (“άγρια μανιτάρια“) τότε η λέξη είναι συνώνυμη του δηλητηρίου και ουδέποτε τα μαζεύουμε, ούτε καν τα αγγίζουμε. Συνίσταται επίσης και η αποφυγή επαφών με μανιταροσυλλέκτες και μυκόφιλους, για έξτρα ασφάλεια.
Ο παραπάνω ορισμός , που έχει κάτι από τον “αέρα” του ορισμού που σε τάισα παλαιότερα για τους κάκτους, έχει και έναν αέρα αλήθειας όσον αφορά την εγχώρια “κοινή γνώμη” για τους μύκητες, γνωστούς καλύτερα ως “μανιτάρια“. Το σκηνικό έχει αλλάξει κάπως, χάριν της χρήσης φρέσκων μανιταριών από τις πιτσαρίες που κάνει πλέον όσους γουστάρουν μανιτάρι να μην φαντάζουν ανώμαλοι λατεξόφιλοι, το σερβίρισμα των πρώην “εξεζητημένων” νυν κλασικών  “πλευρώτους με λαδορίγανη και λεμονάκι” ακόμη και στην πιο πεταμένη ταβέρνα, και την διάδοση της γνώσης της ύπαρξης φαρμακευτικών μανιταριών όπως το Γανόδερμα (Ganoderma lucidum), το Σιτάκε/Σιτάκι (Shiitake, Lentinula edodes ) ή το Hericium erinaceus (αρνάκι). Αν είσαι “έξαλλος νεολαίος“, διαβάζοντας μανιτάρια το μυαλό σου πιθανότατα θα πάει σε δύο γνωστά εξωτικά μονοπάτια και τα ματάκια σου ίσως ανάψουν κλασμένα — αποκαλύπτοντάς μας τον κοκκινισμένο από τις πολλές μαγκιές, σκληρό χιτώνα τους. Εκτός των παραπάνω οι μύκητες μπορούν να είναι πηγή πιο παράξενης/αμφιλεγόμενης τροφής, εργαλείο μέθης ή φουσκώματος ψωμιού, μέχρι και παράσιτο που μπορεί να κάνει διάφορα ζωάκια να συμπεριφερθούν με τρόπους που θα ζήλευε οποιοδήποτε μαντσαϊεντόνι που προσδοκεί έλεγχο του ανθρώπινου νου.
Παρ’ όλες τις “χαλαρουέτες“ επί του θέματος, το άγριο μανιτάρι συνεχίζει να αποτελεί ταμπού για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού — ναι, όλο και κάποιο θάνατο ή νοσηλεία στην ΜΕΘ έχουν ακούσει λόγω “δηλητηρίασης από μανιτάρια“. Ίσως από την άλλη τέτοια εντύπωση έχει το Ζαϊκλόνι διότι κάθε φορά που προσέφερε σε “μη πατεροπρονταξιονιστή” άγριο μανιτάρι, η ανταπόκριση ήταν κάτι λιγότερο από χλιαρή. Ίσως να φταίει πάλι πως κυκλοφορεί στο κουρμπέτι το ρητό “αν σου δώσει κάτι να φας το Ζαϊκλόνι μην το φας“, ιδίως στις περιπτώσεις -λένε- που το χαρακτηρίσω “βούτυρο” ή “μέλι“. Όπως και να ‘χει , θεωρώ τα μανιτάρια μαγικά, μαγικά με δαρβινικό τρόπο όταν πρόκειται για δηλητηριώδη: δεν συγχωρούν τα “νόμιζα“, τα “έμοιαζε” και λοιπά βραχυκυκλώματα λόγω οικειοθελούς αχρηστίας του εγκεφάλου. Αν κάνεις λάθος, δεν θα γλιστρήσει και θα χαθεί στην “σχάρα” κάποιου κοινωνικού δικτύου, με μεγαλύτερο πιθανό κίνδυνο να “σου την πει” κάποιος και εσύ να καταφύγεις στα ad hominem που κερδίζουν εντυπώσεις — αν κάνεις λάθος στο μανιτάρι, οι γαμέτες σου μαζί με σένα πάνε καρφί στην Κόλαση του Αποτυχημένου Wetware, γνωστής και ως “πέθανα από μαλακία μου“.
Ου φοβού! Το Ζαϊκλόνι είναι εδώ για ‘σένα και θα σε βγάλει τσάρκα στο δάσος για μανιτάρι, πιάσε τον πορδαλά παππού μανιταροσυλλέκτη που έφερα από το χέρι και πάμε για τρελά γούστα!

 

Τσιμπάω. Πώς μαζεύω το μανιτάρι;

Πολλά μανιτάρια και διαφορετικές μορφολογίες. Είσαι μυκόφιλος αρκετά;

Σκύβοντας στα τέσσερα και τσιμπώντας τον γήινο φαλλό με χάρη και κομψότητα! Η συλλογή μανιταριών είναι ένα αρκετά όμορφο παιχνίδι, μπαλαντζαρισμένο μεταξύ γνώσης και μεζεδομερακιού, που μπορεί να γίνει με ασφάλεια και να αποτελέσει και δραστηριότητα γνωριμίας με απολαυστικά παράξενα ατομάκια. Παρακάτω θα βρεις μερικές εισαγωγικές ιδέες για το πώς να ξεκινήσεις,

Προτού ξεκινήσεις

Help yourself to the Information Pool. Tόση την έχουμε ως παγκόσμιο είδος, μην πάει χαμένη! Μπορείς για αρχή να ψάξεις σχετικούς όρους διαδικτυακά, όλο και κάτι θα βρεις για την γενική ανατομία αυτών των υπέροχων οργανισμών, πώς λένε τι πάνω τους, έτσι για να πάρεις μια ιδέα ποιο είναι το θήραμά σου. Για να πάμε όμως σε ελληνικά και πρακτικά μονοπάτια, φρόντισε να τσιμπήσεις και κάποιον οδηγό μανιταριών — τοπική κορφή εδώ είναι οι οδηγοί του Γιώργου Κωσταντινίδη, άρχισε με το “Μανιτάρια: Οδηγός Μανιταροσυλλέκτη“. Σε συμφέρει να το πάρεις από βιβλιοπωλείο ώστε να ενισχύσεις οικονομικά “την φάση” αλλά και διότι θα το χρειαστείς να το έχεις μαζί σου και εύχρηστο όταν ξαμοληθείς στο μανιταροκυνήγι. Για ξεφύλλισέ το λίγο!
Έχε λίγο το νου σου στον καιρό: στα μανιταράκια αρέσει κάμποσο η υγρασία! Βροχές τις προηγούμενες μέρες και υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία είναι πολύ καλό σημάδι. Παίζουν εδώ και άλλες παράμετροι που συνιστούν το κλίμα όπως εποχή, βιότοπος, υψόμετρο. Άρχισε με φθινόπωρο και μπες στον χειμώνα με εξορμήσεις σε διάφορα δάση για αρχή, ρίξε όμως και μια ματιά στο λιβάδι. Αν μπεις σε δάσος και βρεις μανιτάρια,  παρατήρησε αν είναι πεύκο, βελανιδιά ή καστανιά το δέντρο που κυριαρχεί — θα καταλάβεις όταν βγάλεις από το σακίδιό σου αναγνωριστικό οδηγό. Να έχεις επίσης υπόψιν σου πως το τι μανιτάρι φύεται πού, παίζει αναλόγως το μικροκλίμα της περιοχής, μια στροφούλα παρακάτω στο ίδιο δάσος ή μια κατηφόρα μπορεί να σε χωρίζει από μια καλή καβάτζα μανιταριών.

 

Φέρε μαζί σου: Παρέα, γαλότσες , καλάθι ή χάρτινες σακούλες, μαχαιράκι και τον οδηγό αναγνώρισης

Mycena chlorophos — ο βιοφθορισμός πάει μανιτάρι!

Παρέα

Βασικό συστατικό μερακλίδικων καταστάσεων, αστείοι συνοδοιπόροι στο δάσος, και εκείνη η “δεύτερη γνώμη” που θα πάρεις πριν χώσεις το μανιτάρι στο στόμα σου. Φέρε δικιά σου παρέα αλλά κανόνισε να τους πας και σε καμιά μανιταροσυνάντηση ή μανιταρογιορτή που θα δεις στο manitari.gr ή που θ’ ακούσεις να γίνεται. Εκεί, συνήθως παίζουν και σεμινάρια μανιταρογνωσίας όπου λένε τα “βασικά” της συλλογής μανιταριών, θα ακούσεις κατιτίς για δηλητηριώδη μανιτάρια αλλά το βασικότερο είναι πως θα πας μαζί τους πιθανότατα την πρώτη οργανωμένη μανιταροεξόρμηση.
Μια συμβουλή εδώ, αν είσαι μέσα στην φάση μόνο για ψυχοτρόπα μανιτάρια, μείνε καλύτερα κλειδωμένος στο κελάρι σου: το να χρησιμοποιήσεις τέτοιες ομάδες ατόμων για την “μάσα” σου, τους κάνει ακόμα πιο αρνητικούς απ’ όσο είναι συνήθως στην ανοιχτή συζήτηση τέτοιων θεμάτων. Είμαι σίγουρη πως θα ρωτήσεις στερούμενος τακτ, με άγαρμπο τρόπο και κάποιος θα καταλήξει νιώθει ευθύνη για τις πράξεις τις ραιβής σου κούτρας, αν σου ταυτοποιήσει ένα μανιτάρι ως ψυχοενεργό και εσύ την πατήσεις με αυτό. “Ομόσταβλους” συνοδοιπόρους που θα σου μιλήσουν με αυθεντικό ενδιαφέρον για τούτα τα θέματα θα βρεις μέσα στην ομάδα αργά ή γρήγορα, μην το χέσεις.

Γαλότσες

Βροχές και υγρασίες δεν είπαμε; Ε, φαντάσου και δάση με πηχτή οργανική ύλη σε αποδόμηση, λασπουριά και απουσία δρόμου. Μην ξεχνάς πως συνήθως τα μανιτάρια φυτρώνουν εκεί που κάτι άλλο “πεθαίνει“, τι αποικοδομητές είναι ήταν άλλωστε; Καλού-κακού έχε την γαλότσα μαζί σου και άσε τα παπούτσια σου για αλλαξιά πριν την επιστροφή.

Καλάθι (χαρτοσακούλα) και μαχαίρι

Ναι, το πρώτο είναι αποθηκευτικός χώρος, το δεύτερο όργανο κοπής μανιταριών. Όσο και να αρέσει στα μανιτάρια η υγρασία, αν τα αποθηκεύσεις σε μέσα που δεν “αναπνέουν” τότε μπορούν να χαλάσουν πολύ γρηγορότερα και να γίνουν πελτές πριν την ώρα τους.Οι χαρτοσακούλες βολεύουν γιατί μπορείς να κουβαλήσεις πολλές στον αριθμό -σε σχέση με καλάθια- και, ψυλλιάσου την λίγο, μπορεί να τις χρειαστείς όλες. Όταν μαζεύουμε μανιτάρια φροντίζουμε να βάζουμε κάθε ξεχωριστό είδος σε ξεχωριστή σακούλα, και τα επιβεβαιωμένα εδώδιμα είδη απαραίτητα σε ξέχωρη σακούλα από τα άγνωστα ή αμφίβολα είδη. Αν θες να μαζέψεις και ταυτοποιημένα μη-εδώδιμα/δηλητηριώδη μανιτάρια για περαιτέρω μελέτη στο σπίτι, κάνε το με μεγάλη προσοχή σε ποια σακούλα τα βάζεις.
Το μαχαιράκι έρχεται γιατί… διότι πάντα είναι χρήσιμο ένα μαχαιράκι, ιδίως όταν σου επιτρέπει να κόψεις μανιτάρια που φύονται ακόμα και πάνω σε δέντρα. Όπως και να συλλέξεις το μανιτάρι (εδώ οι απόψεις διίστανται, αν είναι πιο σωστό να το κάνεις με το χέρι ή το μαχαίρι), πάρε το καρπόσωμα (ναι αυτό που εσύ βλέπεις ως μανιτάρι) και μην διαταράξεις πολύ το μυκήλιο, εκείνες τις λεπτές άσπρες υφές που βρίσκεται στο υπόστρωμα (έδαφος, κοπριά, ξύλο) και αποτελεί ουσιαστικά τον οργανισμό που σου δίνει το “φρούτο“. Μην την δεις Έλληνας και αποψιλώσεις όλη την περιοχή, μάζεψε “όσα χρειάζεσαι” και άσε τα άλλα να αναπτυχθούν — και μα την Έριδα, μην κλωτσάς και καταπατάς τα δηλητηριώδη είδη, δεν σώζεις κανέναν, απλά βαυκαλίζεσαι πως πράττεις το σωστό σαν αυτόκλητος σωτήρας ηλιθίων.

Clathrus rubber: σου θυμίζει αυγό απο το Alien αλλά είναι μανιτάρι — το χρώμα του το οφείλει στο λυκοπένιο και το βήτα καροτένιο

Οδηγός Αναγνώρισης

Βιβλίο ή  i-Funghi, φρόντισε να το έχεις μαζί σου — στις αρχές θα σου είναι ότι η Αγία Γραφή για τους μάρτυρες του Ιεχωβά. Μάθε τι σημαίνει πίλος, τι σημαίνει στύπος και τι δακτύλιος — ο οδηγός σου θα έχει εξαντλητικές περιγραφές των μανιταριών εκτός από “ωραίες φωτογραφίες” και θα πρέπει να τσεκάρεις τα παραπάνω μέρη να δεις αν συμφωνούν με την περιγραφή, όπως επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις αν το μανιτάρι παρουσιάζει χρωματική αλλαγή μετά το κόψιμο.
Όταν πέφτεις στα γόνατα, δώσε επίσης βάση και σε τι φυτρώνει πάνω το μανιτάρι, το γνωστό υπόστρωμα. Τα μανιτάρια έχουν συγκεκριμένα υποστρώματα, αναλόγως τι αποσυνθέτουν και μπορεί τούτη η πληροφορία να χρησιμοποιηθεί σαν ένα από τα κριτήρια αναγνώρισης ενός είδους. Αν δεις ένα ξυλόφιλο μανιτάρι (που μεγαλώνει πάνω σε ξύλο τρεφόμενο από κυτταρίνη) να φύεται στο έδαφος, ρίξε μια καλύτερη ματιά, μήπως έχει ξύλο από κάτω.
Θα δεις επίσης πως ο οδηγός πολλές φορές αναφέρει την διώνυμη (επιστημονική) ονομασία του μανιταριού. Ναι, έχει νόημα αυτό, είναι παγκόσμια και αδιαμφισβήτητη γλώσσα, σε αντίθεση με τα τοπικά ονόματα που ανάλογα με τον τόπο μπορεί να αλλάζουν (αυτά κράτα τα στο μυαλό σου σαν εθνομυκητολογικό θησαυρό). Στο ίδιο πνεύμα, ο έξυπνος -μα πάνω από όλα ο ζωντανός- μανιταροσυλλέκτης δεν βασίζει την αναγνώρισή του σε λαϊκές ρήσεις και “εμπειρικούς κανόνες“. Όχι, μην μασήσεις σε γενικότητες “αν το μανιτάρι έχει δαγκωματιές από ζώα και σαλιγγάρια τότε τρώγεται” ή “‘όλα τα μανιτάρια με το Χ χαρακτηριστικό είναι εδώδιμα“: αυτά μπορεί να είναι μυθεύματα, προσωπικές παρατηρήσεις κάποιου σε μικρό αριθμό δειγμάτων, να αφορούν μόνο τοπικά είδη της περιοχής κτλ. Ένα άλλο tip είναι να μην μαζεύεις πολύ νεαρά ή πολύ γηρασμένα — άσε τα πίσω για να συνεχιστεί ο ντόπιος πληθυσμός τους, συν τοις άλλοις πολλές φορές είναι δύσκολη η ταυτοποίησή τους γιατί είτε είναι φθαρμένα/ξεθωριασμένα ή πολύ νεαρά για να επιδείξουν την χαρακτηριστική μορφολογία τους.
Πάνω από όλα όμως φρόντισε να έχεις διάθεση για ψάξιμο, σκύψιμο και ενδελεχή έλεγχο του μανιταριού που μόλις βρήκες. Αν έχεις πάει με γκρουπάκι οργανωμένο, όπως στα σχετικά μανιταροσεμινάρια, τότε στο τέλος κάθε εξόρμησης θα μπορείς να τσεκάρεις με “τους γκουρού” αν οι αναγνωρίσεις σου είναι σωστές — και αν μου είσαι ατομάκι με χαρακτήρα και πιστεύεις πως μπορείς να στηρίξεις μια διαφωνία σου με επιχειρήματα, να αμφισβητήσεις την αυθεντία τους και ίσως να έχεις δίκαιο!
Όταν μπεις σπίτι ή έρθει η ώρα περαιτέρω ενασχόλησης με τους συλλεχθέντες μύκητες, άνοιξε τα σακούλια σου, ρίξε μια ψύχραιμη επιβεβαίωση με την βοήθεια οδηγού για να δεις τι ψάρια έπιασες, διαχώρισέ τα, καθάρισέ τα και δοκίμασε να ταυτοποιήσεις τα άγνωστα. Συνέχισε με ένα ξεγυρισμένο τσιμπουσάκι και ό,τι περίσσεψε σκέψου να το αποξηράνεις! Κατάψυξη; Όχι εκτός και αν σου αρέσει η γλίτσα, χώσε το μανιτάρι στον πάγο και πολλές φορές όταν ξεπαγώσει σε περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη. Για τα πιο νέρντια της σκηνής, η φάση δεν τελειώνει εδώ — ίσα ίσα, εδώ αρχίζει. Μπορείς να λάβεις δείγμα μυκηλίου από το καρπόσωμα και να δοκιμάσεις να το καλλιεργήσεις (hooray για τις απολαυστικές βδομάδες που σε περιμένουν). Μπορείς επίσης να εξετάσεις κομμάτια μανιταριού στο μικροσκόπιο ή σπόρια από αποτύπωμα σπορίων (spore print) που έλαβες από τον πίλο του — έχεις μικροσκόπιο, έτσι δεν είναι; Τέλος, μπορείς να δοκιμάσεις πάνω τους χημικά αντιδραστήρια αναγνώρισης  στα οποία συγκεκριμένα είδη μανιταριών δίνουν χαρακτηριστικές αντιδράσεις.

 

Εδώ ο κόσμος καίγεται και εσύ τρίβεις στις ρώγες σου μανιτάρια! Γιατί να ψαχτώ σε αυτό το επίπεδο με τούτα;

Amanita phalloides: μανιτάρι που τρώγεται μόνο μια φορά!

Νέες παρέες και γνωριμίες που καταλήγουν σε μανιταρόκ ξεσπάσματα, εκπληκτικός μεζές, βόλτες στην φύση και εξάσκηση του τσερβέλού σου! Θέλεις και άλλους λόγους;Τα πωρωμένα ατομάκια που μαζεύουν μανιτάρια έχουν πολύ ενδιαφέρον, διότι σε κάποια φάση της “καριέρας” τους αναγκάζονται να βγάλουν μια πολύ ενδιαφέρουσα σχολή: το όλο χόμπι βασίζεται στην ενδελεχή παρατήρηση, που με την σειρά της απαιτεί μεθοδικότητα και εστίαση προσοχής, στον έλεγχο και την ταυτοποίηση της πληροφορίας, σε δυνατότητα κατανόησης και χρήσης μιας περιγραφής όπως και στην ανάπτυξη της ιδιότητας της χαμένης τέχνης του “περιγράφειν καλώς“, αν θες να βοηθήσεις κάποιον να αναγνωρίσει ένα μανιτάρι ή να σου προσφέρει μια δεύτερη γνώμη ταυτοποίησης.
Αν προεκτείνεις τα παραπάνω και τα απαγκιστρώσεις από τα όρια του κυνηγιού μανιταριών, έχεις μια ενδιαφέρουσα φιλοσοφία ζωής που μπορεί να δράσει ως αποτρεπτικό πληροφοριακής δηλητηρίασης από άλλα μέσα όπως το τιβί και το ιντερνέτι (φαρμάκι αν σου λείπει κριτική σκέψη ή η βασική ανάλυση δεδομένων) όπως επίσης αντισταθμίζει την ρηχότητα του multitasking την οποία τόσο έχεις συνηθίσει. Πού ξέρεις, ίσως με τις πολλές περιγραφές μάθεις και να αρθρώνεις λόγο που βγάζει νόημα!
Μπρε λες να κάνω σειρά άρθρων πάνω στα μανιτάρια τώρα που άρχισες να γουστάρεις;
Μερικές ιστοσελίδες για να γκαβλώσεις λίγο παραπάνω με το τι μπορείς να γευτείς προτού το βρεις μόνος στην φύση:

• http://www.spaniamanitaria.gr/
• http://www.manitariadirfis.gr/ (ναι, έχει και μπύρα από μανιτάρια Shiitake!)
• http://www.tomanitari.gr/
• http://www.manitari.gr/

 να θυμάσαι πως όλα τα μανιτάρια τρώγονται — απλά ορισμένα μόνο μία φορά.