Βροχές & μανιτάρια!ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΤΟΥ 2015

Οι αριθμοί δεν λένε ποτέ ψέματα για τα μεγέθη που αντιπροσωπεύουν, όμως πολλές φορές είτε διαβάζονται στρεβλά είτε κρύβουν παραδοξότητες μέσα στην απολυτότητά τους.

Το 2015 μπήκε με πολλές βροχοπτώσεις, και στους πρώτους μήνες του έτους είχαμε έντονα πλημμυρικά φαινόμενα σε πολλές περιοχές της χώρας.
Στατιστικά αυτό ανταποκρίνεται στα ύψη της βροχόπτωσης των μηνών Ιανουαρίου - Μαΐου, όπου για την περιοχή της Καστοριάς ήταν αυξημένα κατά 57% σε σχέση με το 2014.

Οταν η φύση έχει κέφια. Ενας τεράστιος βωλίτης «ζωγραφισμένος» με βρύα στον κορμό μιας οξιάς. «Φάτε μάτια... μανιτάρια», μας φωνάζει το δάσος τον Ιούνιο του 2015

Στο πρώτο πεντάμηνο της φετινής χρονιάς έπεσαν 326 χιλιοστά βροχής, έναντι 209 της αντίστοιχης περιόδου του 2014.
Τους πρώτους δε τρεις μήνες είχαμε κυριολεκτικά διπλασιασμό του ύψους βροχόπτωσης, όπως φαίνεται και στον πίνακα με τα στοιχεία βροχόπτωσης του μετεωρολογικού σταθμού του Αστεροσκοπείου Αθηνών, που βρίσκεται στην πόλη της Καστοριάς.
Τι συνέβη όμως και τα μανιτάρια δεν εμφανίστηκαν στα τέλη Μαΐου και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου;
Τι παραπάνω γνώριζαν οι βωλίτες και προτίμησαν να παραμείνουν καλά κρυμμένοι;
Οι βροχές, όπως δείχνουν τα στοιχεία, ήταν πολύ περισσότερες από την περσινή χρονιά, που κυριολεκτικά είχαμε μια «έκρηξη» των βωλιτών στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας. Τα ποσοτικά στοιχεία των βροχοπτώσεων είναι απολύτως σωστά, νερά έπεσαν πολύ περισσότερα στα βουνά και όμως τα μανιτάρια δεν καρποφόρησαν. Τρελάθηκε η φύση και τα μανιτάρια; Σίγουρα όχι.

Οι όμορφες εικόνες με τις λουλουδιασμένες πλαγιές των βουνών χορταίνουν το μάτι και τους φυσιολάτρες, αλλά δεν ικανοποιούν την όρεξη των μανιταρο-συλλεκτών. Μια ακόμη άκαρπη καλοκαιρινή εξόρμηση στα ξέφωτα της οξιάς, σε υψόμετρο 1500 μέτρων.

Το παράδοξο αυτό φαινόμενο έχει την εξήγησή του και αν ψάξει κανείς στις λεπτομέρειες των αριθμών και διαβάσει προσεκτικά την κατανομή της αυξημένης βροχόπτωσης του 2015, θα έχει αμέσως την απάντησή του.
Εμπειρικά πάντως υπήρχαν ανησυχητικά σημάδια από τα τέλη Απριλίου και τις αρχές Μαΐου, όπου αναγκάστηκαν, για πρώτη φορά, οι γεωργοί να ποτίσουν τα χωράφια τους για μπορέσουν να φυτρώσουν τα φασόλια που φύτεψαν. Καθαρίζοντας τα χόρτα στο αμπέλι μου, πρώτη φορά συνάντησα αυτή την εποχή τόσο ξερό έδαφος γύρω από τα κλήματα και χόρτα ξεραμένα σαν να πρόκειται για μέρες του Ιουλίου.

Μικρό καλάθι
Οι παλιοί μανιταροσυλλέκτες κρατούσαν μικρό καλάθι ήδη, γιατί, όπως δικαιολογημένα φοβούνταν, δεν μπορεί να υπάρξει «μεγάλη χρονιά» και δεύτερο συνεχόμενο έτος. Και αυτό είναι σωστό, όμως από τη μεγάλη χρονιά να φτάσουμε στην πλήρη ανυπαρξία η απόσταση είναι μεγάλη
Για μια πετυχημένη καλοκαιρινή μανιταροπερίοδο των βωλιτών, που εμφανίζονται κυρίως Ιούνιο και λιγότερο τον Ιούλιο, απαιτείται μια προετοιμασία του εδάφους τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Ο καιρός την περίοδο αυτή είναι καθοριστικός παράγοντας που θα κρίνει αν μια μανιταροχρονιά θα είναι καλή ή όχι. Οπως το ίδιο ισχύει με τον καιρό του Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου που καθορίζει τα «περάσματα» αλλά και τα «κρατήματα» της μπεκάτσας τον Νοέμβριο στα πρώιμα μπεκατσοτόπια, που συνήθως είναι και οι καλοί μανιταρότοποι των βωλιτών.

Η σύγκριση είναι καταλυτική. Τα πενιχρά αποτελέσματα μιας εξόρμησης της φετινής χρονιάς (στον κύκλο), που μετά βίας επαρκούν για μια αξιοπρεπή τηγανιά, ωχριούν μπροστά στην πλημμυρίδα του 2014.

Η κατανομή των βροχοπτώσεων, σε συνδυασμό με την ένταση και την κατεύθυνση του ανέμου, από 15 Απριλίου έως 15 Μαΐου, είναι αυτή που θα «σπρώξει» τα υπόγεια μυκήλια των μανιταριών να προετοιμαστούν για τις καρποφορίες του Ιουνίου.
Τον Απρίλιο του 2014 είχαμε στην περιοχή της Καστοριάς 63,6 χιλιοστά βροχής, ενώ τον ίδιο μήνα του 2015 είχαμε 50 χιλιοστά. Η διαφορά δεν είναι σημαντική ως μέγεθος και αλλού πρέπει να αναζητήσουμε την εξήγηση της παραδοξότητας.

Η κατανομή των βροχοπτώσεων στη διάρκεια του μήνα και το μέγεθός τους είναι το πιο σημαντικό. Απαιτούνται τουλάχιστον 2-3 καλές βροχές, με περισσότερο από 10 χιλιοστά βροχόπτωση στη διάρκεια του μήνα και αρκετές ημέρες με υγρούς ανέμους και βροχές για να χορτάσει το έδαφος με νερό, αλλά και να διατηρήσει την υγρασία του στο επιφανειακό στρώμα, όπου διαβιούν τα μυκήλια των μανιταριών.
Το 2014 είχαμε μέσα στον Απρίλιο 15 ημέρες με βροχή, από τις οποίες δύο ήταν με 21 και 11 χιλιοστά. Η μέγιστη διάρκεια ανομβρίας ήταν 4 ημέρες, με μέσο όρο μήνα, μια βροχή κάθε 2 ημέρες. Οι ξηροί και «φονικοί» για τα μανιτάρια άνεμοι, που είναι οι βόρειοι και βορειοδυτικοί, απουσίασαν όλο τον μήνα και μόνο μία ημέρα είχαμε Δ-ΒΔ άνεμο. Ο Μάιος του 2014 είχε ακόμη λιγότερη βροχόπτωση, 35 χιλιοστά μόνο, αλλά αυτό είχε κατανεμηθεί σε 9 βροχερές μέρες, από τις οποίες μία μόνο καλή με 15 χιλιοστά βροχής.
Αν και υπήρχε ένα δεκαήμερο χωρίς βροχή στις αρχές του μήνα, η καλή προετοιμασία του Απριλίου και των προηγούμενων μηνών κάλυψε την περίοδο αυτήν και οι αρκετοί νοτιάδες του μήνα έφτιαξαν ακόμη καλύτερες τις συνθήκες και την μανιταροέκρηξη.
Εξάλλου τα σημάδια στα αμπέλια είχαν ήδη φανεί από νωρίς. Οι κακές χρονιές των αμπελιών είναι πάντοτε καλές για τα μανιτάρια και οι μύκητες του περονόσπορου στα αμπέλια, που είναι τα μακρινά ξαδέρφια των βωλιτών, έκαναν πάρτι πριν καν εμφανιστούν ψηλά στις οξιές τα βασιλικά και τα καλογράκια.
Ο πίνακας βροχόπτωσης του Απριλίου 2015 είναι αποκαρδιωτικός, παρά τα 50 χιλιοστά με τα οποία μπορεί να καυχιέται κανείς για έναν βροχερό Απρίλιο. Στην πραγματικότητα είχαμε έναν ξερό, «άνυδρο» μήνα και η στατιστική είναι το πετυχημένο καμουφλάζ που, αν αφαιρεθεί προσεκτικά, μας παρουσιάζει μία περίοδο με συνθήκες ερήμου.
Στις 5 και 6 Απριλίου είχαμε 47,4 χιλιοστά βροχής ή το 95% του νερού όλου του μήνα και μετά ακολούθησαν 23 μέρες πλήρους ανομβρίας. Τα 2,4 χιλιοστά που έπεσαν στις 29 και 30 Απριλίου δεν μπορούν να θεωρηθούν σοβαρή ποσότητα που μπορεί να αντιστρέψει την κατάσταση. Ούτε καν την επιφάνεια του πυρωμένου εδάφους δεν πρόλαβε να δροσίσει η βροχή αυτή.
Οι 8 ημέρες με βόρειους και βορειοδυτικούς ανέμους που επικράτησαν χειροτέρεψαν ακόμη περισσότερο τις «ξηροθερμικές» συνθήκες του Απριλίου.
Αλλες 10 ημέρες συνεχόμενης ανομβρίας πρόσθεσε και ο Μάιος, καθώς η πρώτη αξιόλογη βροχή έπεσε στο διήμερο 9-10 Μαΐου με 10,6 και 3,4 χιλιοστά. Ούτε η ισχυρή καταιγίδα και χαλαζόπτωση στις 19 Μαΐου, με τα 28,6 χιλιοστά της, μπόρεσε να διορθώσει τελικά την κατάσταση.
Ενας ολόκληρος μήνας ξηρός, από 7 Απριλίου μέχρι 9 Μαΐου, με μηδέν βροχόπτωση, ήταν αρκετός για να διαμορφώσει αποτρεπτικές για τα μανιτάρια συνθήκες.
Καχεκτικοί βωλίτες
Η πρώιμη ανάπτυξη και καρποφορία για τα χόρτα του βουνού και ένα στεγνό κυριολεκτικά έδαφος εξαφάνισε τα μανιτάρια από τις προσήλιες χορταριασμένες πλαγιές που δίνουν τις αρχικές καρποφορίες. Μόνο σε μερικά μεμονωμένα σημεία που κρατούν λόγω προσανατολισμού και διαμόρφωσης λίγη παραπάνω υγρασία μπόρεσαν να εμφανιστούν μερικοί καχεκτικοί βωλίτες, ενώ απουσίασαν εντελώς τα αγαρικά από τα ορεινά και πεδινά λιβάδια.
Η καλοκαιρινή περίοδος των μανιταριών έχει χαθεί πριν καλά καλά ξεκινήσει. Ακόμη και αν γίνει κάποια μικρή αναστροφή του καιρού με βροχές και καταιγίδες αργά τον Ιούνιο και μέσα στον Ιούλιο, οι καύσωνες παραμονεύουν, καθώς μπαίνει ο Ιούλιος και ο λίβας καραδοκεί να εμφανιστεί και να αποτελειώσει την ούτως ή άλλως καχεκτική καλοκαιρινή σεζόν των μανιταριών.
Πλέον οι ελπίδες εναποτίθενται στο φθινόπωρο, όπου πάντοτε υπάρχουν καλύτερες συνθήκες, οι καρποφορίες των μανιταριών είναι πιο πλούσιες και στο Βίτσι υπάρχουν πάντα γωνιές που θα δώσουν μανιτάρια, ακόμη και με τον πιο ξηρό καιρό.
Βέβαια η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία, και όλοι περιμένουν πια τις όψιμες καρποφορίες στις σκιερές πλαγιές, οι οποίες όμως στατιστικά δεν μπορούν να ανατρέψουν τη γενική τάση της κακής καλοκαιρινής μανιταροχρονιάς.
Μια αντίστοιχη κακή καλοκαιρινή περίοδος θυμάμαι ότι υπήρξε και πάλι κάπου στη δεκαετία του 1990, όπου ξέμεινα ακόμη και από ξερά μανιτάρια της προηγούμενης καλής χρονιάς, καθόσον νωρίς την άνοιξη μοιράστηκαν σε φίλους εν όψει της καλοκαιρινής σεζόν. Το ότι και φέτος μοιράστηκαν όλα τα αποξηραμένα στους μακρινούς φίλους απλά ενισχύει τη δύναμη της στατιστικής που είναι αμείλικτη.
Δυο συνεχόμενες καλές χρονιές μανιταριών είναι δύσκολο να εμφανιστούν και η χρονιά του 2014 ήταν τόσο πλούσια, που θα περάσουν μάλλον πολλά χρόνια για να επαναληφθεί.
ΘΩΜΑΣ ΜΠΑΤΣΕΛΑΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΘΩΜΑΣ ΜΠΑΤΣΕΛΑΣhttp://www.ethnos.gr/entheta.asp%3Fcatid%3D23386%26subid%3D2%26pubid%3D64212120