Tο σαπούνι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στο νησί της Λέσβου. Σε εκείνο το νησί ελάμβαναν χώρα θυσίες ζώων προς τιμήν των θεών. Επειδή συχνά τα συγκεκριμένα ζώα αποτεφρώνονταν, στάχτες από σκληρό ξύλο συγκεντρώνονταν (μια πρώιμη πηγή αλκαλίων). Περνώντας τα χρόνια, οι συγκεκριμένες στάχτες αναμειγνύονταν με τα υπολλείματα των θυσιαζόντων ζώων. Λέγεται πως μετά από μια δυνατή βροχή εμφανίσθηκε ένα κίτρινο περίσσευμα από το βουνό των σταχτών και βρήκε το δρόμο κάτω από το λόφο όπου βρισκόταν ο ναός. Οι ντόπιες γυναίκες, πλένοντας τα ρούχα τους
στο τοπικό ποτάμι, πρόσεξαν ότι τα ρούχα τους ήταν καθαρότερα όταν το ποτάμι ήταν κιτρινωπό. Η Ιστορία καταγράφει την ποιήτρια Σαπφώ η οποία έγραψε για εκείνες τις φορές που παρατηρήθηκε η δράση του κιτρινωπού υγρού και έτσι τιμώντας την δόθηκε ο όρος "Σαπωνοποίηση" -ο χημικός όρος που περιγράφει τη δημιουργία του σαπουνιού.
Με τον καιρό αποδείχθηκε ότι προσθέτοντας αλατισμένο νερό στο μίγμα, η απομάκρυνση της γλυκερίνης και του περίσσιου νερού ήταν ευκολότερη κάνοντας το σαπούνι σκληρότερο. Αυτό το παλαιομοδίτικο "κίτρινο σαπούνι" χρησιμοποιήθηκε για την μπουγάδα, το πλύσιμο των πιάτων και το μπάνιο.
Με τον καιρό αποδείχθηκε ότι προσθέτοντας αλατισμένο νερό στο μίγμα, η απομάκρυνση της γλυκερίνης και του περίσσιου νερού ήταν ευκολότερη κάνοντας το σαπούνι σκληρότερο. Αυτό το παλαιομοδίτικο "κίτρινο σαπούνι" χρησιμοποιήθηκε για την μπουγάδα, το πλύσιμο των πιάτων και το μπάνιο.
Τα αρχαία χρόνια στην αρχαιότητα, η ελιά θεωρούνταν δέντρο ιερό και ευλογημένο. ευδοκιμούσε σε κάθε γωνιά της Ελληνικής γης, χάριν στο εύκρατο κλίμα της χώρας αλλά και στον ήλιο που έλουζε κάθε σπιθαμή της.
Γνωρίζοντας από παράδοση ότι το βασικότερο φυσικό υλικό στην παραγωγή του σαπουνιού είναι το λιπαρό, οι Έλληνες χρησιμοποίησαν εκείνο που έβρισκαν σε μεγάλη αυθονία στη χώρα τους, το ελαιόλαδο. Έτσι γεννήθηκε το αγνό σαπούνι από λάδι ελιάς .Έκτοτε, κάθε Ελληνικό νοικοκυριό παρασκεύαζε το δικό του αγνό σαπούνι από ελαιόλαδο.
Σύμφωνα με τον μύθο το σαπούνι πήρε το όνομά του προς τιμήν της ποιήτριας Σαπφούς που έζησε εκείνη την περίοδο και είναι μια παράφραση του ονόματός της.
| Η σημερινή παραγωγή ελαιολάδου στην Ελλάδα μπορεί να αποδοδεί παραστατικά στο χάρτη. |
Το σαπούνι προκύπτει από την παρακάτω χημική αντίδραση:
Οξύ + Βάση ---> Σαπούνι + Γλυκερίνη
(Λάδια) (ΚΟΗ ή ΝαΟΗ)
Οξύ + Βάση ---> Σαπούνι + Γλυκερίνη
(Λάδια) (ΚΟΗ ή ΝαΟΗ)
Τα οξέα που είναι τα λάδια και η βάση που είναι το υδροξείδιο του νατρίου ή καλίου αντιδρούν μεταξύ τους και δίνουν το σαπούνι και γλυκερίνη. Το σαπούνι είναι ένα ουδετεροποιημένο προϊόν.
Τη θερμή μέθοδο σαπωνοποίησης την χρησιμοποιούν μεγάλες βιομηχανίες από τα μέσα του 19ου αιώνα. Βράζουν το μίγμα του σαπουνιού, και μετά την σαπωνοποίηση προσθέτουν αλάτι για να ανεβεί το σαπούνι στην επιφάνεια και η γλυκερίνη να μείνει στον πάτο. Μ’ αυτόν τον τρόπο παίρνουν την γλυκερίνη από το σαπούνι και την πωλούν ξεχωριστά. Επιπρόσθετα υλικά μπαίνουν στο σαπούνι για να ολοκληρωθεί.
Σήμερα το βιομηχανοποιημένο σαπούνι είναι φτιαγμένο με τη συνεχόμενη διαδικασία, στην οποία η σαπωνοποίηση γίνεται ενώ τα συστατικά βρίσκονται υπό πίεση σε μια μεγάλη δεξαμενή. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει ακατέργαστα υλικά να προστίθενται συνεχόμενα στο ένα άκρο της δεξαμενής, ενώ συνεχόμενα το σαπούνι να αφαιρείται από το άλλο άκρο. Η υψηλή πίεση στην δεξαμενή σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες και η προσθήκη του καταλύτη προκαλεί σχεδόν άμεση σαπωνοποίηση των συστατικών. Μετά την σαπωνοποίηση, το σαπούνι συνήθως εκτίθενται σε υδρογόνο το οποίο, το σκληραίνει. Η συνεχόμενη διαδικασία είναι πιθανό να παράγει υψηλής ποιότητας σαπούνια με χαμηλής ποιότητας υλικά.
Τα χειροποίητα σαπούνια που θα μπορέσουμε να φτιάξουμε στο σπίτι μας είναι πολύ διαφορετικά από τα βιομηχανοποιημένα, γιατί χρησιμοποιούμε υψηλής ποιότητας φυσικά υλικά. Επίσης η διαδικασία της κρύας μεθόδου, που χρησιμοποιούμε, δίνει πολύ καλύτερης ποιότητας φυσικό σαπούνι από οποιαδήποτε άλλη μέθοδο. Αυτό γιατί τα λάδια, και τα υπόλοιπα συστατικά δεν βράζουν, απλά ζεσταίνονται έως τους 28 °C, με αυτόν τον τρόπο το σαπούνι που παράγεται διατηρεί όλα τα πολύτιμα συστατικά των υλικών που χρησιμοποιήσαμε. Επίσης η φυσική γλυκερίνη που παράγεται από την διαδικασία της σαπωνοποίησης δεν αφαιρείται από το σαπούνι. Το χειροποίητο σαπούνι που φτιάχνουμε, με την κρύα μέθοδο, περιέχει περίπου 25 % φυσική γλυκερίνη. Αυτή η γλυκερίνη ενυδατώνει το δέρμα, λιπαίνει τα κύτταρα και είναι καταπραϋντική.
Τα σαπούνια που φτιάχνουμε στο σπίτι μας είναι επίσης φιλικά με το δέρμα μας και το περιβάλλον και θα τα χαρούν η οικογένειά μας οι φίλοι μας!
Σημασία έχει ότι το σαπούνι φτιάχνεται από την αλισίβα και έλαια. Η αλισίβα μπορεί να είναι Καυστικό Νάτριο (ΝαΟΗ) για την παρασκευή στερεού σαπουνιού, ή Καυστικό Κάλιο (ΚΟΗ η γνωστή ποτάσα) για ρευστό σαπούνι, κρεμοσάπουνο.
Η αλισίβα φτιάχνεται από στάχτη, την άσπρη που υπάρχει πάνω-πάνω. Βράζουμε την στάχτη με νερό αποσταγμένο και αφήνουμε να σταθεί ένα βράδι, έπειτα σουρώνουμε πολύ καλά το νερό και παίρνουμε την αλισίβα, το σταχτόνερο. Αυτή η αλισίβα δεν είναι καυστική, χρησιμοποιείται στην μαγειρική αντί για την μαγειρική σόδα. Κάνει φανταστικό ψωμί, μελομακάρονα, κουραμπιέδες και άλλα.
Υπάρχουν δύο τρόποι παρασκευής χειροποίητου σαπουνιού:
α) Φτιάχνοντας σαπούνι απο πρώτες ύλες, δηλαδή αναμειγνύοντας λάδια με ένα αλκαλικό προϊόν όπως το Καυστικό Νάτριο (ΝαΟΗ) για στερεό σαπούνι, ή Καυστικό Κάλιο (ΚΟΗ ποτάσα) για ρευστό σαπούνι, και νερό.
β) Τρίβοντας ένα έτοιμο άοσμο σαπούνι και προσθέτοντας διάφορα υλικά τα οποία θα δώσουν ιδιαιτερότητα στο σαπούνι, όπως βότανα ή τα αιθέρια έλαια.
Ο πρώτος τρόπος θέλει προσοχή αλλά αξίζει τον κόπο!!!
Η συνταγή παρακάτω είναι απλή και μπορεί να γίνει εύκολα στην κουζίνα του σπιτιού μας χρησιμοποιώντας σαν εργαλεία δοχεία ανοξείδωτα η Pyrex, ξύλινες σπάτουλες ή πλαστικές φόρμες σαν καλούπια.
Μπορούμε να προσθέσουμε αιθέρια έλαια στο σαπούνι, αφέψημα βοτάνων, αμυγδαλέλαιο, δαφνέλαιο, ελαιόλαδο ότι θέλουμε ανάλογα με το άρωμα και τις ιδιότητες που θέλουμε να του δώσουμε.
Μπορεί κανείς ακόμα να κάνει και συνδυασμούς καθώς επίσης αντί να χρησιμοποιήσει σκέτο νερό για να λιώσει το σαπούνι, να χρησιμοποιήσει το αφέψημα τον βοτάνων αφού τα βράσει και τα σουρώσει. Επίσης το χρώμα από λευκό μπορεί να γίνει κίτρινο, πορτοκαλί, πράσινο κλπ. με την χρήση μπαχαρικών όπως Πάπρικας, Κουρκουμά, Μοσχοκάρυδου, Κανέλλας ή ακόμα χρησιμοποιόντας χρώματα ζαχαροπλαστικής. Υπάρχουν πολλά έλαια που χρησιμοποιούνται στη σαπωνοποίηση σήμερα και είναι συνήθως έλαια φυτών. Χρησιμοποιούμε ένα συνδυασμό από υγρά έλαια (ακόρεστα) μαζί με στερεά έλαια (κορεσμένα) , για να κάνουμε ένα θαυμάσιο σκληρό σαπούνι. Παρακάτω θα δούμε μια λίστα ελαίων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι ιδιότητές τους.
Λάδι Αβοκάντου
Το λάδι αβοκάντου έχει έντονο πράσινο χρώμα και είναι ένα πλούσιο έλαιο που είναι καλό για το σαπούνι, τις κρέμες και τα λοσιόν. Είναι άριστο σ’ όλους στους τύπους μαλλιού. Είναι υψηλό σε βιταμίνη Α, D & το Ε αυξάνοντας έτσι το χρόνο ζωής του. Ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος αλλά είναι πολύ καλό για το ξηρό και υπερβολικά ευαίσθητο δέρμα. Είναι, επίσης, γνωστό ότι βοηθά το έκζεμα και τη ψωρίαση ακόμα την απώλεια μαλλιού. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή του σαπουνιού μέχρι και 30%.
Αμυγδαλέλαιο (γλυκό)
Αυτό το λάδι είναι δημοφιλές για τη χρήση στο μασάζ και τη γενική φροντίδα δέρματος. Μερικές σταγόνες στις μάσκες προσώπου βοηθούν στην ξηρότητα. Είναι θρεπτικό και είναι κατάλληλο για όλους τους τύπους δερμάτων. Ενυδατώνει ιδιαίτερα, δίνει σταθερό αφρό όταν χρησιμοποιείται στην παραγωγή του σαπουνιού. Μπορεί να προστεθεί στα σαπούνια, στις λοσιόν, στις κρέμες, στα βούτυρα σωμάτων, κ.λπ. Χρησιμοποιείται στα σαπούνια μέχρι και 5% των συνολικών λαδιών. Μπαίνει στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης,
Βερικοκέλαιο
Είναι ιδιαίτερα καλό για τη πρόωρη γήρανση, το ξηρό και ευαίσθητο δέρμα. Ενυδατώνει ιδιαίτερα, δίνει σταθερό αφρό όταν χρησιμοποιείται στην παραγωγή του σαπουνιού. Πολύ καλό για όλους τους τύπους δερμάτων. Χρησιμοποιείται στα σαπούνια μέχρι και 5% των συνολικών λαδιών. Μπαίνει στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Βαλσαμόλαδο
Το βαλσαμόλαδο εμποτίζεται σε ένα καλό έλαιο, το οποίο δεν χαλάει εύκολα, όπως είναι το ελαιόλαδο και αποκτά ένα ροδοκόκκινο χρώμα. Χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του μυϊκού πόνου και σε αναφυλαξίες δερμάτων. Είναι ένα αντιφλεγμονώδες λάδι που είναι κατευναστικό και χρήσιμο σε πληγές. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Ελαιόλαδο παρθένο, εξαιρετικά παρθένο ή πυρηνέλαιο
Αυτό το λάδι είναι πολύ καλό στο δέρμα, είναι κατευναστικό και μαλακτικό. Κάνει λίγο αφρό στο σαπούνι όταν χρησιμοποιείται μόνο του, αλλά μπορούμε να προσθέσουμε λίγο καστορέλαιο για να κάνει μεγαλύτερες φουσκάλες που διαρκούν περισσότερο. Είναι πολύ καλό για πλύσιμο ρούχων ή πιάτων. Έχει λίγες καθαριστικές ιδιότητες, σε σχέση με το λάδι καρύδας. Χρησιμοποιείται μέχρι και 100% στο σαπούνι και γίνεται άσπρο και σκληρό. Αυτό το σαπούνι λέγεται σαπούνι της Καστίλης.
Ελαιόλαδο κατακάθι
Το κατακάθι ελαιολάδου είναι το καλύτερο για την Παρασκευή σαπουνιού επειδή είναι πηχτό σαν βούτυρο, έχει πολλές περισσότερες καθαριστικές ιδιότητες από το παρθένο ελαιόλαδο ή το πυρηνέλαιο. Δημιουργεί σαπούνι με πλούσιο κρεμώδη αφρό, κατάλληλο για δέρμα, μαλλί και πρόσωπο, σε αντίθεση με της καλύτερης ποιότητας ελαιολάδου που το σαπούνι είναι μόνο για πλύσιμο ρούχων και πιάτων. Το σαπούνι μόνο από κατακάθι ελιάς είναι για όλους τους τύπους μαλλιών και δέρματος αλλά είναι ιδανικό για μωρά και ανθρώπους με πολύ ξηρό δέρμα. Το κατακάθι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του και δεν είναι απαραίτητη η προσθήκη του λαδιού καρύδας ή του καστορέλαιου την αύξηση του αφρού του σαπουνιού.
Ηλιέλαιο (βιολογικό)
Είναι ένα μαλακτικό έλαιο που εξάγεται από τους σπόρους ηλίανθων. Είναι πλούσιο στα λιπαρά οξέα, είναι μια καλή βάση για τα έλαια μασάζ, τις κρέμες, τα λοσιόν και το φυσικό σαπούνι. Έχει σύντομη ζωή, έτσι όταν το αγοράζουμε πρέπει να το χρησιμοποιούμε αμέσως. Πολύ καλό για όλους τους τύπους δερμάτων. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης σε μικρές μόνο ποσότητες.
Βουτυροκακάο
Είναι θαυμάσιο στα σαπούνια και τα κάνει σκληρότερα. Έχει μια φυσική μυρωδιά σοκολάτας που μεταδίδει ένα ωραίο άρωμα. Έχει μαλακτικές και ενυδατικές ιδιότητες. Πολύ καλό για κανονικό ξερό δέρμα. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης σε μικρές μόνο ποσότητες έως 15% των συνολικών λαδιών.
Καλέντουλας λάδι
Αυτό το έλαιο γίνεται με εμποτισμένα πέταλα καλέντουλας σε ένα καλό λάδι μεταφορέων όπως η ελιά ή το γλυκό αμύγδαλο. Έχει ένα ανοικτό κίτρινο χρώμα. Είναι ιστορικά γνωστό για τη θεραπεία των πληγών, του ξηρού και ώριμου δέρματος και για το έκζεμα και τις κατευναστικές ιδιότητες. Είναι ήπιο και ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος και ιδιαίτερα στο ευαίσθητο δέρμα του μωρού. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Βούτυρο καριτέ (Shea Butter)
Είναι θαυμάσιο για τα λοσιόν, τις κρέμες και τα lip balms για τις ενυδατικές του ιδιότητες. Το ανεπεξέργαστο βούτυρο καριτέ είναι πιο διεισδυτικό από το επεξεργασμένο, επειδή δεν έχει αντιμετωπιστεί χημικά και δεν έχουν φύγει οι βιταμίνες και τα θρεπτικά συστατικά του. Χρήση από 5% σε 15% για τη σαπωνοποίηση. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Καστορέλαιο
Αυτό είναι ένα λάδι που μπορεί να προστεθεί για την ενίσχυση του αφρού του σαπουνιού. Ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος αλλά ειδικά στο ξηρό. Ενυδατώνει το δέρμα και είναι πολύ καλό σε σαπούνια για το μαλλί και για την περιποίηση του δέρματος. Μόνο του αν χρησιμοποιηθεί θα κάνει πολύ μαλακό και διαυγές σαπούνι, έτσι χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε μικρό ποσοστό σε βούτυρο για χείλη, βούτυρα λουτρών, κ.λπ.
Λάδι καρύδας
Αυτό είναι ένα από τα λάδια για σαπωνοποίηση που δίνουν φυσικό αφρό στο σαπούνι. Είναι σχεδόν απαραίτητο για το σαπούνι, αφού έχει περισσότερες καθαριστικές ιδιότητες από το ελαιόλαδο. Είναι φυσικό και πολύ καλό για το δέρμα και ταιριάζει σε όλους τους τύπους. Το φυσικό λάδι καρύδας χρησιμοποιείται στα σαπούνια, τις κρέμες και τα λοσιόν κα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι και 30% στη συνολική ποσότητα των λαδιών.
Καροτέλαιο
Αυτό είναι ένα λάδι με πλούσιο χρυσό χρώμα που λαμβάνεται από τα καρότα. Το έλαιο καρότων είναι υψηλό σε βιταμίνη Α και την Bata-Carotene με αποτέλεσμα να είναι πολύ θεραπευτικό λάδι για το πρόσωπο. Ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος αλλά περισσότερο στο ξηρό και ώριμο.
Μελισσοκέρι
Χρησιμοποιείται στην παραγωγή των σαπουνιών, των κρεμών, των αλοιφών και των λοσιόν. Εάν χρησιμοποιούμε το μελισσοκέρι από παραγωγό, έχει μια φυσική μυρωδιά μελιού και έχει επίσης τις φυσικές θεραπευτικές ιδιότητες που οι μέλισσες μεταδίδουν σε αυτό. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε έως και 20% των συνολικών ελαίων στο σαπούνι σας για σκληρότερα σαπούνια.
Λάδι τζοτζόμπα
Το λάδι Jojoba δεν είναι λάδι, αλλά ένα υγρό κερί, γι’ αυτό το λόγο δεν είναι τόσο λιπαρό όσο τα άλλα λάδια. ‘Έχει χρησιμοποιηθεί για πολλά έτη στα προϊόντα φροντίδας δέρματος λόγω της θεραπευτικής του δύναμης. Μπορεί να βοηθήσει στην ακμή και τα σπυράκια και είναι θαυμάσιο για το κανονικό, ξηρό και ώριμο δέρμα.
Σησαμέλαιο
Λέγεται ότι είναι καλό για την ψωρίαση, το έκζεμα, το ρευματισμό, και την αρθρίτιδα. Χρησιμοποιείται ως 10% στα συνολικά λάδια γιατί δίνει πολύ μαλακό σαπούνι.
Λάδι φοίνικα
Αυτό το λάδι μοιάζει πολύ με το λάδι καρύδας και έχει σχεδόν τις ίδιες ιδιότητες. Δίνει σκληρό, άσπρο, άριστο ήπιο σαπούνι . Χρησιμοποιείται μέχρι και 50% των λαδιών. Σύμφωνα με τον μύθο το σαπούνι πήρε το όνομά του προς τιμήν της ποιήτριας Σαπφούς που έζησε εκείνη την περίοδο και είναι μια παράφραση του ονόματός της.
κρυα μεθοδος
Διαδικασία
1. Ετοιμάζουμε το μίγμα νερό*-καυστικό νάτριο ΝαΟΗ.
Έχουμε πάρει όλα τα μέτρα ασφαλείας (γάντια, μακριά μπλούζα, μάσκα και δεν αναπνέουμε τους ατμούς!). Μετράμε ακριβώς τις ποσότητες. Βάζουμε το αποσταγμένο νερό σε μια πλαστική λεκάνη η οποία αντέχει σε μεγάλη θερμοκρασία και ρίχνουμε λίγο λίγο το καυστικό νάτριο, ανακατεύοντας με κουτάλα πλαστική ή ξύλινη. Ποτέ δεν ρίχνουμε νερό μέσα στην καυστική ποτάσα και ποτέ δεν χρησιμοποιούμε ζεστό νερό!!! Καθώς ανακατεύουμε η θερμοκρασία του νερού θα ανεβεί και το νερό θα γίνει διαυγές.
Αφήνουμε το διάλυμα να ηρεμίσει και φτάσει σε θερμοκρασία δωματίου.
*Σε περίπτωση που η συνταγή μας χρησιμοποιεί χυμό ή οποιοδήποτε άλλο υγρό, αντικαταστήσουμε το νερό με το άλλο υγρό. Η διαδικασία με άλλο υγρό εκτός του νερού διαφέρει (διαβάστε προσεχτικά την καθε συνταγή) και δεν χρησιμοποιείται απο αρχάριους.
*Αν χρησιμοποιούμε νερό πρεπει να χρησιμοποιήσουμε αποσταγμένο που είναι πολύ μαλακό και δεν έχει μέταλλα. Το μεταλλικό ή το νερό βρύσης αποκλείονται.
*Αν θέλουμε το σαπούνι μας να γίνει πιο σκληρό μπορούμε να προσθέτουμε λίγο αλάτι στο μίγμα του νερού και του καυστικού νάτριου, μετά απο την ανάμιξή τους και όχι πριν. Πχ. 2 με 4 κουταλιές της σούπας στις συνταγές μου. Το αλάτι οχι μόνο θα κάνει πιο σκληρό το σαπούνι αλλά θα μας απαλλάξει απο επιπλέον χτύπημα με το μπλέντερ χειρός.
*Το μιγμα νερού και καυστικού νάτριου μπορούμε να το κάνουμε απο βραδύς και να το αφήσουμε μια βραδιά, ετσι πιστεύω πως το σαπούνι θα γίνει καλύτερο.
2. Ετοιμάζουμε το μίγμα λαδιών.
Σε μια μεγάλη κατσαρόλα βάζουμε τα λάδια και την βάζουμε σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία ώστε τα λάδια να αναμιχθούν τέλεια.
3. Ελέγχουμε την θερμοκρασία μίγμα λαδιών και του μίγματος νερό- NaOH.
Είναι σημαντικό τα δύο μίγματα να είναι στην ίδια θερμοκρασία απο 28 εως 43 βαθμούς κελσίου. Συνήθως προτιμάμε τους 28 βαθμούς κελσίου για να μην χαθούν τα συστατικά του λαδιού απο την υψηλή θερμοκρασία. Βάζουμε στο καθέ μίγμα ένα θερμόμετρο και ανάλογα αν πρέπει να ανεβεί ή να κατεβεί η θερμοκρασία του το βάζουμε σε μια λεκάνη με ζεστό νερό ή κρύο νερό. Έτσι κάποια στιγμή θα πετύχουμε την θερμοκρασία να είναι η ίδια και στα 2 μίγματα για να τα αναμίξουμε.
4. Ενώνουμε τα λαδιά με το νερό- NaOH (γάντια-μάσκα φοράμε μέχρι το τέλος της διαδικασίας).
Ρίχνουμε σιγά σιγά μέσα στα λάδια το νερό-NaOH (χωρίς να πιτσιλάμε) ανακατεύουμε απαλά με κουτάλα. Ανακατεύουμε συνεχώς. Μπορούμε να συνεχίσουμε ανακατεύοντας μια ώρα περίπου. Αλλά αν πάρουμε ένα μπλέντερ χειρός θα ανακατεύουμε περίπου 10 λεπτά. Θα σταματήσουμε το ανακάτεμα όταν αρχίζει το μίγμα να πήζει και να αλλάζει χρώμα και όταν πάρουμε λίγη ποσότητα με την κουτάλα και την ρίχνουμε πάνω στο μίγμα θα πρέπει να σχηματίζεται μια γραμμή η οποία θα αργεί να σβηστεί, αυτό σημαίνει οτι το σαπούνι μας αφήνει ίχνη. Σ' αυτό το βήμα το μίγμα έχει σαπωνοποιηθεί κατά 80%.
5. Ρίχνουμε τα πρόσθετα
Όταν δούμε οτι το σαπούνι μας αφήνει "ίχνη", μπορούμε να ρίξουμε τα πρόσθετα και να ανακατέψουμε καλά με την κουτάλα και όχι με το μπλέντερ γιατί το μίγμα μας θα πήξει γρήγορα και δεν θα μπορούμε να το βάλουμε στα καλούπια.
Τα πρόσθετα είναι βότανα, ξύσματα, βρώμη, αιθέρια έλαια και άλλα τα οποία είναι ευαίσθητα σε μεγάλες θερμοκρασίες και μπαίνουν πάντα στο τέλος.
6. Ρίχνουμε το μίγμα στα καλούπια
Στα καλούπια από πριν πρέπει να βάλουμε βαζελίνη (για να βγει εύκολα το σαπούνι όταν γίνει). Το βάζουμε σε καλούπια με μια βαθιά κουτάλα. Προσοχή είναι ακόμα καυστικό!!! (Αν χρησιμοποιήσετε σωλήνες pvc στο κάτω μέρος τους βάλτε ραπ και δέστε το κάποιο λαστιχάκι).
7. Σκεπάζω το σαπούνι και το αφήνω 24-48 ώρες.
Όταν γεμίσουν τα καλούπια τα τυλίγω πολύ καλά με πολλά ζεστά υφάσματα. Και δεν τα κουνάω ξανά για 24 έως 48 ώρες μέχρι το σαπούνι γίνει.
8. Βγάζω το σαπούνι από τα καλούπια.
Μετά από 24 ή 48 ώρες το σαπούνι θα είναι ακόμα ζεστό. Δοκιμάστε να το βγάλετε από το καλούπι αν δεν βγαίνει αφήστε το λίγο στην κατάψυξη.
9. Αφήνω το σαπούνι να γίνει 1 με 2 μήνες.
Τα κομμάτια από το σαπούνι τα αφήνουμε στον αέρα να σκληρήνουν. Καθώς περνάει ο καιρός γίνεται πιο άσπρο και δημιουργείται μια άσπρη σκόνη πάνω του. Όσο περισσότερο σταθεί τόσο καλύτερο γίνεται.
*Αυτή η σκόνη πιθανόν να μην εμφανιστεί καθόλου σε σαπούνια που έχουμε κάνει με υψηλή υπερλίπανση και έχουμε χρησιμοποιήσει μικρή ποσότητα υδροξείδιου του νατρίου.
10. Έλεγχος PH.
Μπορείτε να ελέγξετε το PH του σαπουνιού σας με κάποια ειδικά χαρτάκια για PH. Ένα καλό σαπούνι πρέπει να έχει 7-9 Ph. Αρχικά τα σαπούνια έχουν 9 με 10 Ph, αλλά με τον χρόνο που περνάει πέφτουν στο 7 με 8. Η συγκεκριμένη συνταγή μου δίνει έξι σαπούνια των 100 περ. γραμμαρίων το καθένα.
Χρόνος παρασκευής: 20-30 λεπτά.
Χρόνος ωρίμανσης σαπουνιού: 4-6 εβδομάδες.
Βασικά Συστατικά
Έλαιο (ελαιόλαδο ή ελαφρύτερα λάδια)
Νερό (αποσταγμένο κατά προτίμηση)
Βάση (NaOH, [υδροξείδιο του νατρίου] κοινώς καυστική σόδα ή KOH, [υδροξείδιο του καλίου] κοινώς καυστική ποτάσα)
Βότανα
Αιθέρια έλαια
Ποσότητες
Έλαιο 500 γραμμάρια
Νερό 150 γραμμάρια
Βάση 70 γραμμάρια
Βότανα 2-3 κ. σούπας
Αιθέρια έλαια 5-6 σταγόνες
Διαδικασία παρασκευής (θερμή μέθοδος)
Σε μια κατσαρόλα ρίχνω το νερό και ζεσταίνω μέχρι να γίνει χλιαρό (να έχουν ζεσταθεί δηλαδή τα τοιχώματα της κατσαρόλας).
Ρίχνω λίγη-λίγη την καυστική σόδα ή ποτάσα ανακατεύοντας συνεχώς με ξύλινη κουτάλα.
Αφού διαλυθεί καλά, ρίχνω το λάδι και συνεχίζω το ανακάτεμα σε χαμηλή φωτιά.
Κάποια στιγμή ο "χυλός" -γιατί με χυλό μοιάζει στην αρχή- αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη πυκνότητα, να "δένει" κάπως δηλαδή.
Σ' αυτό το σημείο κλείνω τη φωτιά και αφήνω να πάρει λίγες ακόμα βράσεις.
Αποσύρω απ' τη φωτιά, αφήνω να σταθεί λίγη ώρα και κατόπιν το βάζω σε καλούπια.
Τα αιθέρια έλαια τα προσθέτω αργότερα, όταν δούμε πως το σαπούνι μας έχει αρχίσει να "γίνεται".
Αφήνω να κρυώσει και αποθηκεύω σε χώρο μακριά από ρεύματα.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Τόσο η καυστική σόδα όσο και η καυστική ποτάσα, είναι οξέα και ως εκ τούτου χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη χρήση τους.
Εννοείται πως δεν τα αγγίζουμε ποτέ με γυμνά χέρια, φοράμε πάντα χοντρά γάντια και δεν εισπνέουμε τους ατμούς που εκλύονται κατά τη διάρκεια ανάμιξής της με το νερό.
Φροντίζουμε να έχουμε ανοιχτό απορροφητήρα και ίσως και κάποιο παράθυρο στην κουζίνα μας.
Τέλος αποθηκεύουμε το οξύ μας σε μέρος ασφαλές και απρόσιτο σε μικρά παιδιά.
Σημειώσεις - παρατηρήσεις:
Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε βότανα στην παρασκευή του σαπουνιού (που θέλουμε), φτιάχνουμε ένα έγχυμα με το νερό της συνταγής μας.
Σουρώνουμε και χρησιμοποιούμε αφού έχουμε αφήσει να κρυώσει.
Χρώμα:
Κατά τη διάρκεια παρασκευής του, το σαπούνι μας έχει χρώμα καφετί. Όσο "γίνεται" λευκαίνει. Στο τέλος θα έχουμε ένα λευκό σαπουνάκι. Δεν έχω πειραματιστεί ποτέ με χρώματα. Αν κάποιος άλλος το έχει κάνει ας μας διαφωτίσει.
Η Καυστική σόδα και ο χρόνος ωρίμανσης του σαπουνιού μας
Η καυστική σόδα (NaOH) ή αλλιώς υδροξείδιο του νατρίου, είναι στέρεη, λευκή και κρυσταλλική. Η χρήση της μας δίνει σαπούνια πιο σκληρά. Προσωπικά την προτιμώ από την καυστική ποτάσα.
Χρόνος ωρίμανσης
Ένα "φρέσκο" σαπούνι δεν είναι κατάλληλο για χρήση επειδή διατηρεί ακόμη την οξύτητά του. Γι' αυτό χρειάζεται να "μείνει" το σαπούνι μας, να ωριμάσει δηλαδή ώστε ν' αποβάλλει τον οξύ του χαρακτήρα.
Καθώς τα σαπούνια μας ωριμάζουν, απαλλάσονται από την καυστική σόδα. Κι αυτό γιατί η καυστική σόδα αντιδρά χημικά με το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, σχηματίζοντας στην επιφάνεια του σαπουνιού μια λευκή σκόνη. Η σκόνη αυτή είναι ανθρακικό νάτριο, η γνωστή μας σόδα δηλαδή.
Ο σχηματισμός της λευκής αυτής σκόνης στην επιφάνεια του σαπουνιού είναι ένα καλό σημάδι πως το σαπούνι μας είναι πια έτοιμο.
Παρόλα αυτά, όσο "παλιώνει" το σαπούνι, τόσο καλύτερο γίνεται.
Σαν το καλό κρασί δηλαδή :)
Χρήση βοτάνων και αιθερίων ελαίων
Έπειτα από σχετικούς πειραματισμούς έχω καταλήξει στους εξής συνδυασμούς:
Σαπούνι για το πρόσωπο
Βότανο: Χαμομήλι ή λεβάντα
Έλαιο: Ελαιόλαδο
Αιθέρια έλαια: bergamont, lavender, rosemary, tea-tree, vetiver για λιπαρές επιδερμίδες ή ylang-ylang, geranium, lavender, neroli, frankinsence, rose, palmarosaγια ξηρές επιδερμίδες.
Γενικώς για νεότερες ηλικίες χρησιμοποιώ περισσότερο λεβάντα, χαμομήλι, γεράνιο και πορτοκάλι (ειδικά για καπνιστές).
Σαπούνι για λούσιμο
Βότανο: Δεντρολίβανο, θυμάρι σε περιπτώσεις πιτυρίδας
μελισσόχορτο, φασκόμηλο, αχιλλεία για λιπαρά μαλλιά
καλέντουλα και χαμομήλι για ξηρά,
τσουκνίδα, τζίνσενγκ για άτονα, θαμπά μαλλιά.
Έλαιο: Ελαιόλαδο+δαφνέλαιο
Αιθέρια έλαια: bergamont, juniper, lemon, rosemary, clary sage, mandarin για λιπαρά μαλλιά ή neroli, lavender, rosewood, myrh, rose, peppermint
Σαπούνι για το σώμα
Βότανο: Χαμομήλι,μέντα, ιβίσκος, λεβάντα,
Έλαιο: Ελαιόλαδο
Αιθέρια έλαια: lemon, mint, lavender, orange, rosewood, ylang-ylang
Ειδικά στα σαπούνια για το σώμα, οι συνδυασμοί είναι θέμα γούστου.
Καλή επιτυχία.
Σημασία έχει ότι το σαπούνι φτιάχνεται από την αλισίβα και έλαια. Η αλισίβα μπορεί να είναι Καυστικό Νάτριο (ΝαΟΗ) για την παρασκευή στερεού σαπουνιού, ή Καυστικό Κάλιο (ΚΟΗ η γνωστή ποτάσα) για ρευστό σαπούνι, κρεμοσάπουνο.
Η αλισίβα φτιάχνεται από στάχτη, την άσπρη που υπάρχει πάνω-πάνω. Βράζουμε την στάχτη με νερό αποσταγμένο και αφήνουμε να σταθεί ένα βράδι, έπειτα σουρώνουμε πολύ καλά το νερό και παίρνουμε την αλισίβα, το σταχτόνερο. Αυτή η αλισίβα δεν είναι καυστική, χρησιμοποιείται στην μαγειρική αντί για την μαγειρική σόδα. Κάνει φανταστικό ψωμί, μελομακάρονα, κουραμπιέδες και άλλα. 
Υπάρχουν δύο τρόποι παρασκευής χειροποίητου σαπουνιού: α) Φτιάχνοντας σαπούνι απο πρώτες ύλες, δηλαδή αναμειγνύοντας λάδια με ένα αλκαλικό προϊόν όπως το Καυστικό Νάτριο (ΝαΟΗ) για στερεό σαπούνι, ή Καυστικό Κάλιο (ΚΟΗ ποτάσα) για ρευστό σαπούνι, και νερό.
β) Τρίβοντας ένα έτοιμο άοσμο σαπούνι και προσθέτοντας διάφορα υλικά τα οποία θα δώσουν ιδιαιτερότητα στο σαπούνι, όπως βότανα ή τα αιθέρια έλαια.
Ο πρώτος τρόπος θέλει προσοχή αλλά αξίζει τον κόπο!!!
Η συνταγή παρακάτω είναι απλή και μπορεί να γίνει εύκολα στην κουζίνα του σπιτιού μας χρησιμοποιώντας σαν εργαλεία δοχεία ανοξείδωτα η Pyrex, ξύλινες σπάτουλες ή πλαστικές φόρμες σαν καλούπια. Μπορούμε να προσθέσουμε αιθέρια έλαια στο σαπούνι, αφέψημα βοτάνων, αμυγδαλέλαιο, δαφνέλαιο, ελαιόλαδο ότι θέλουμε ανάλογα με το άρωμα και τις ιδιότητες που θέλουμε να του δώσουμε.
Μπορεί κανείς ακόμα να κάνει και συνδυασμούς καθώς επίσης αντί να χρησιμοποιήσει σκέτο νερό για να λιώσει το σαπούνι, να χρησιμοποιήσει το αφέψημα τον βοτάνων αφού τα βράσει και τα σουρώσει. Επίσης το χρώμα από λευκό μπορεί να γίνει κίτρινο, πορτοκαλί, πράσινο κλπ. με την χρήση μπαχαρικών όπως Πάπρικας, Κουρκουμά, Μοσχοκάρυδου, Κανέλλας ή ακόμα χρησιμοποιόντας χρώματα ζαχαροπλαστικής. Υπάρχουν πολλά έλαια που χρησιμοποιούνται στη σαπωνοποίηση σήμερα και είναι συνήθως έλαια φυτών. Χρησιμοποιούμε ένα συνδυασμό από υγρά έλαια (ακόρεστα) μαζί με στερεά έλαια (κορεσμένα) , για να κάνουμε ένα θαυμάσιο σκληρό σαπούνι. Παρακάτω θα δούμε μια λίστα ελαίων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι ιδιότητές τους.
Λάδι Αβοκάντου
Το λάδι αβοκάντου έχει έντονο πράσινο χρώμα και είναι ένα πλούσιο έλαιο που είναι καλό για το σαπούνι, τις κρέμες και τα λοσιόν. Είναι άριστο σ’ όλους στους τύπους μαλλιού. Είναι υψηλό σε βιταμίνη Α, D & το Ε αυξάνοντας έτσι το χρόνο ζωής του. Ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος αλλά είναι πολύ καλό για το ξηρό και υπερβολικά ευαίσθητο δέρμα. Είναι, επίσης, γνωστό ότι βοηθά το έκζεμα και τη ψωρίαση ακόμα την απώλεια μαλλιού. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή του σαπουνιού μέχρι και 30%.
Αμυγδαλέλαιο (γλυκό) Αυτό το λάδι είναι δημοφιλές για τη χρήση στο μασάζ και τη γενική φροντίδα δέρματος. Μερικές σταγόνες στις μάσκες προσώπου βοηθούν στην ξηρότητα. Είναι θρεπτικό και είναι κατάλληλο για όλους τους τύπους δερμάτων. Ενυδατώνει ιδιαίτερα, δίνει σταθερό αφρό όταν χρησιμοποιείται στην παραγωγή του σαπουνιού. Μπορεί να προστεθεί στα σαπούνια, στις λοσιόν, στις κρέμες, στα βούτυρα σωμάτων, κ.λπ. Χρησιμοποιείται στα σαπούνια μέχρι και 5% των συνολικών λαδιών. Μπαίνει στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης,
Βερικοκέλαιο Είναι ιδιαίτερα καλό για τη πρόωρη γήρανση, το ξηρό και ευαίσθητο δέρμα. Ενυδατώνει ιδιαίτερα, δίνει σταθερό αφρό όταν χρησιμοποιείται στην παραγωγή του σαπουνιού. Πολύ καλό για όλους τους τύπους δερμάτων. Χρησιμοποιείται στα σαπούνια μέχρι και 5% των συνολικών λαδιών. Μπαίνει στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Βαλσαμόλαδο
Το βαλσαμόλαδο εμποτίζεται σε ένα καλό έλαιο, το οποίο δεν χαλάει εύκολα, όπως είναι το ελαιόλαδο και αποκτά ένα ροδοκόκκινο χρώμα. Χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του μυϊκού πόνου και σε αναφυλαξίες δερμάτων. Είναι ένα αντιφλεγμονώδες λάδι που είναι κατευναστικό και χρήσιμο σε πληγές. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Ελαιόλαδο παρθένο, εξαιρετικά παρθένο ή πυρηνέλαιο
Αυτό το λάδι είναι πολύ καλό στο δέρμα, είναι κατευναστικό και μαλακτικό. Κάνει λίγο αφρό στο σαπούνι όταν χρησιμοποιείται μόνο του, αλλά μπορούμε να προσθέσουμε λίγο καστορέλαιο για να κάνει μεγαλύτερες φουσκάλες που διαρκούν περισσότερο. Είναι πολύ καλό για πλύσιμο ρούχων ή πιάτων. Έχει λίγες καθαριστικές ιδιότητες, σε σχέση με το λάδι καρύδας. Χρησιμοποιείται μέχρι και 100% στο σαπούνι και γίνεται άσπρο και σκληρό. Αυτό το σαπούνι λέγεται σαπούνι της Καστίλης.
Ελαιόλαδο κατακάθιΤο κατακάθι ελαιολάδου είναι το καλύτερο για την Παρασκευή σαπουνιού επειδή είναι πηχτό σαν βούτυρο, έχει πολλές περισσότερες καθαριστικές ιδιότητες από το παρθένο ελαιόλαδο ή το πυρηνέλαιο. Δημιουργεί σαπούνι με πλούσιο κρεμώδη αφρό, κατάλληλο για δέρμα, μαλλί και πρόσωπο, σε αντίθεση με της καλύτερης ποιότητας ελαιολάδου που το σαπούνι είναι μόνο για πλύσιμο ρούχων και πιάτων. Το σαπούνι μόνο από κατακάθι ελιάς είναι για όλους τους τύπους μαλλιών και δέρματος αλλά είναι ιδανικό για μωρά και ανθρώπους με πολύ ξηρό δέρμα. Το κατακάθι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του και δεν είναι απαραίτητη η προσθήκη του λαδιού καρύδας ή του καστορέλαιου την αύξηση του αφρού του σαπουνιού.
Ηλιέλαιο (βιολογικό)
Είναι ένα μαλακτικό έλαιο που εξάγεται από τους σπόρους ηλίανθων. Είναι πλούσιο στα λιπαρά οξέα, είναι μια καλή βάση για τα έλαια μασάζ, τις κρέμες, τα λοσιόν και το φυσικό σαπούνι. Έχει σύντομη ζωή, έτσι όταν το αγοράζουμε πρέπει να το χρησιμοποιούμε αμέσως. Πολύ καλό για όλους τους τύπους δερμάτων. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης σε μικρές μόνο ποσότητες.
Βουτυροκακάο
Είναι θαυμάσιο στα σαπούνια και τα κάνει σκληρότερα. Έχει μια φυσική μυρωδιά σοκολάτας που μεταδίδει ένα ωραίο άρωμα. Έχει μαλακτικές και ενυδατικές ιδιότητες. Πολύ καλό για κανονικό ξερό δέρμα. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης σε μικρές μόνο ποσότητες έως 15% των συνολικών λαδιών.
Καλέντουλας λάδι
Αυτό το έλαιο γίνεται με εμποτισμένα πέταλα καλέντουλας σε ένα καλό λάδι μεταφορέων όπως η ελιά ή το γλυκό αμύγδαλο. Έχει ένα ανοικτό κίτρινο χρώμα. Είναι ιστορικά γνωστό για τη θεραπεία των πληγών, του ξηρού και ώριμου δέρματος και για το έκζεμα και τις κατευναστικές ιδιότητες. Είναι ήπιο και ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος και ιδιαίτερα στο ευαίσθητο δέρμα του μωρού. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Βούτυρο καριτέ (Shea Butter)
Είναι θαυμάσιο για τα λοσιόν, τις κρέμες και τα lip balms για τις ενυδατικές του ιδιότητες. Το ανεπεξέργαστο βούτυρο καριτέ είναι πιο διεισδυτικό από το επεξεργασμένο, επειδή δεν έχει αντιμετωπιστεί χημικά και δεν έχουν φύγει οι βιταμίνες και τα θρεπτικά συστατικά του. Χρήση από 5% σε 15% για τη σαπωνοποίηση. Χρησιμοποιείται στα πρόσθετα, προς το τέλος της σαπωνοποίησης.
Καστορέλαιο
Αυτό είναι ένα λάδι που μπορεί να προστεθεί για την ενίσχυση του αφρού του σαπουνιού. Ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος αλλά ειδικά στο ξηρό. Ενυδατώνει το δέρμα και είναι πολύ καλό σε σαπούνια για το μαλλί και για την περιποίηση του δέρματος. Μόνο του αν χρησιμοποιηθεί θα κάνει πολύ μαλακό και διαυγές σαπούνι, έτσι χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε μικρό ποσοστό σε βούτυρο για χείλη, βούτυρα λουτρών, κ.λπ.
Λάδι καρύδας
Αυτό είναι ένα από τα λάδια για σαπωνοποίηση που δίνουν φυσικό αφρό στο σαπούνι. Είναι σχεδόν απαραίτητο για το σαπούνι, αφού έχει περισσότερες καθαριστικές ιδιότητες από το ελαιόλαδο. Είναι φυσικό και πολύ καλό για το δέρμα και ταιριάζει σε όλους τους τύπους. Το φυσικό λάδι καρύδας χρησιμοποιείται στα σαπούνια, τις κρέμες και τα λοσιόν κα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι και 30% στη συνολική ποσότητα των λαδιών.
Καροτέλαιο Αυτό είναι ένα λάδι με πλούσιο χρυσό χρώμα που λαμβάνεται από τα καρότα. Το έλαιο καρότων είναι υψηλό σε βιταμίνη Α και την Bata-Carotene με αποτέλεσμα να είναι πολύ θεραπευτικό λάδι για το πρόσωπο. Ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος αλλά περισσότερο στο ξηρό και ώριμο.
Μελισσοκέρι
Χρησιμοποιείται στην παραγωγή των σαπουνιών, των κρεμών, των αλοιφών και των λοσιόν. Εάν χρησιμοποιούμε το μελισσοκέρι από παραγωγό, έχει μια φυσική μυρωδιά μελιού και έχει επίσης τις φυσικές θεραπευτικές ιδιότητες που οι μέλισσες μεταδίδουν σε αυτό. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε έως και 20% των συνολικών ελαίων στο σαπούνι σας για σκληρότερα σαπούνια.
Λάδι τζοτζόμπα
Το λάδι Jojoba δεν είναι λάδι, αλλά ένα υγρό κερί, γι’ αυτό το λόγο δεν είναι τόσο λιπαρό όσο τα άλλα λάδια. ‘Έχει χρησιμοποιηθεί για πολλά έτη στα προϊόντα φροντίδας δέρματος λόγω της θεραπευτικής του δύναμης. Μπορεί να βοηθήσει στην ακμή και τα σπυράκια και είναι θαυμάσιο για το κανονικό, ξηρό και ώριμο δέρμα.
Σησαμέλαιο
Λέγεται ότι είναι καλό για την ψωρίαση, το έκζεμα, το ρευματισμό, και την αρθρίτιδα. Χρησιμοποιείται ως 10% στα συνολικά λάδια γιατί δίνει πολύ μαλακό σαπούνι.
Λάδι φοίνικα Αυτό το λάδι μοιάζει πολύ με το λάδι καρύδας και έχει σχεδόν τις ίδιες ιδιότητες. Δίνει σκληρό, άσπρο, άριστο ήπιο σαπούνι . Χρησιμοποιείται μέχρι και 50% των λαδιών. Σύμφωνα με τον μύθο το σαπούνι πήρε το όνομά του προς τιμήν της ποιήτριας Σαπφούς που έζησε εκείνη την περίοδο και είναι μια παράφραση του ονόματός της.
Διαδικασία1. Ετοιμάζουμε το μίγμα νερό*-καυστικό νάτριο ΝαΟΗ.
Έχουμε πάρει όλα τα μέτρα ασφαλείας (γάντια, μακριά μπλούζα, μάσκα και δεν αναπνέουμε τους ατμούς!). Μετράμε ακριβώς τις ποσότητες. Βάζουμε το αποσταγμένο νερό σε μια πλαστική λεκάνη η οποία αντέχει σε μεγάλη θερμοκρασία και ρίχνουμε λίγο λίγο το καυστικό νάτριο, ανακατεύοντας με κουτάλα πλαστική ή ξύλινη. Ποτέ δεν ρίχνουμε νερό μέσα στην καυστική ποτάσα και ποτέ δεν χρησιμοποιούμε ζεστό νερό!!! Καθώς ανακατεύουμε η θερμοκρασία του νερού θα ανεβεί και το νερό θα γίνει διαυγές.
Αφήνουμε το διάλυμα να ηρεμίσει και φτάσει σε θερμοκρασία δωματίου.
*Σε περίπτωση που η συνταγή μας χρησιμοποιεί χυμό ή οποιοδήποτε άλλο υγρό, αντικαταστήσουμε το νερό με το άλλο υγρό. Η διαδικασία με άλλο υγρό εκτός του νερού διαφέρει (διαβάστε προσεχτικά την καθε συνταγή) και δεν χρησιμοποιείται απο αρχάριους.
*Αν χρησιμοποιούμε νερό πρεπει να χρησιμοποιήσουμε αποσταγμένο που είναι πολύ μαλακό και δεν έχει μέταλλα. Το μεταλλικό ή το νερό βρύσης αποκλείονται.
*Αν θέλουμε το σαπούνι μας να γίνει πιο σκληρό μπορούμε να προσθέτουμε λίγο αλάτι στο μίγμα του νερού και του καυστικού νάτριου, μετά απο την ανάμιξή τους και όχι πριν. Πχ. 2 με 4 κουταλιές της σούπας στις συνταγές μου. Το αλάτι οχι μόνο θα κάνει πιο σκληρό το σαπούνι αλλά θα μας απαλλάξει απο επιπλέον χτύπημα με το μπλέντερ χειρός.
*Το μιγμα νερού και καυστικού νάτριου μπορούμε να το κάνουμε απο βραδύς και να το αφήσουμε μια βραδιά, ετσι πιστεύω πως το σαπούνι θα γίνει καλύτερο.
2. Ετοιμάζουμε το μίγμα λαδιών.
Σε μια μεγάλη κατσαρόλα βάζουμε τα λάδια και την βάζουμε σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία ώστε τα λάδια να αναμιχθούν τέλεια.
3. Ελέγχουμε την θερμοκρασία μίγμα λαδιών και του μίγματος νερό- NaOH.
Είναι σημαντικό τα δύο μίγματα να είναι στην ίδια θερμοκρασία απο 28 εως 43 βαθμούς κελσίου. Συνήθως προτιμάμε τους 28 βαθμούς κελσίου για να μην χαθούν τα συστατικά του λαδιού απο την υψηλή θερμοκρασία. Βάζουμε στο καθέ μίγμα ένα θερμόμετρο και ανάλογα αν πρέπει να ανεβεί ή να κατεβεί η θερμοκρασία του το βάζουμε σε μια λεκάνη με ζεστό νερό ή κρύο νερό. Έτσι κάποια στιγμή θα πετύχουμε την θερμοκρασία να είναι η ίδια και στα 2 μίγματα για να τα αναμίξουμε.
4. Ενώνουμε τα λαδιά με το νερό- NaOH (γάντια-μάσκα φοράμε μέχρι το τέλος της διαδικασίας).
Ρίχνουμε σιγά σιγά μέσα στα λάδια το νερό-NaOH (χωρίς να πιτσιλάμε) ανακατεύουμε απαλά με κουτάλα. Ανακατεύουμε συνεχώς. Μπορούμε να συνεχίσουμε ανακατεύοντας μια ώρα περίπου. Αλλά αν πάρουμε ένα μπλέντερ χειρός θα ανακατεύουμε περίπου 10 λεπτά. Θα σταματήσουμε το ανακάτεμα όταν αρχίζει το μίγμα να πήζει και να αλλάζει χρώμα και όταν πάρουμε λίγη ποσότητα με την κουτάλα και την ρίχνουμε πάνω στο μίγμα θα πρέπει να σχηματίζεται μια γραμμή η οποία θα αργεί να σβηστεί, αυτό σημαίνει οτι το σαπούνι μας αφήνει ίχνη. Σ' αυτό το βήμα το μίγμα έχει σαπωνοποιηθεί κατά 80%.
5. Ρίχνουμε τα πρόσθετα
Όταν δούμε οτι το σαπούνι μας αφήνει "ίχνη", μπορούμε να ρίξουμε τα πρόσθετα και να ανακατέψουμε καλά με την κουτάλα και όχι με το μπλέντερ γιατί το μίγμα μας θα πήξει γρήγορα και δεν θα μπορούμε να το βάλουμε στα καλούπια.
Τα πρόσθετα είναι βότανα, ξύσματα, βρώμη, αιθέρια έλαια και άλλα τα οποία είναι ευαίσθητα σε μεγάλες θερμοκρασίες και μπαίνουν πάντα στο τέλος.
6. Ρίχνουμε το μίγμα στα καλούπια
Στα καλούπια από πριν πρέπει να βάλουμε βαζελίνη (για να βγει εύκολα το σαπούνι όταν γίνει). Το βάζουμε σε καλούπια με μια βαθιά κουτάλα. Προσοχή είναι ακόμα καυστικό!!! (Αν χρησιμοποιήσετε σωλήνες pvc στο κάτω μέρος τους βάλτε ραπ και δέστε το κάποιο λαστιχάκι).
7. Σκεπάζω το σαπούνι και το αφήνω 24-48 ώρες.
Όταν γεμίσουν τα καλούπια τα τυλίγω πολύ καλά με πολλά ζεστά υφάσματα. Και δεν τα κουνάω ξανά για 24 έως 48 ώρες μέχρι το σαπούνι γίνει.
8. Βγάζω το σαπούνι από τα καλούπια.
Μετά από 24 ή 48 ώρες το σαπούνι θα είναι ακόμα ζεστό. Δοκιμάστε να το βγάλετε από το καλούπι αν δεν βγαίνει αφήστε το λίγο στην κατάψυξη.
9. Αφήνω το σαπούνι να γίνει 1 με 2 μήνες.
Τα κομμάτια από το σαπούνι τα αφήνουμε στον αέρα να σκληρήνουν. Καθώς περνάει ο καιρός γίνεται πιο άσπρο και δημιουργείται μια άσπρη σκόνη πάνω του. Όσο περισσότερο σταθεί τόσο καλύτερο γίνεται. *Αυτή η σκόνη πιθανόν να μην εμφανιστεί καθόλου σε σαπούνια που έχουμε κάνει με υψηλή υπερλίπανση και έχουμε χρησιμοποιήσει μικρή ποσότητα υδροξείδιου του νατρίου.
10. Έλεγχος PH.
Μπορείτε να ελέγξετε το PH του σαπουνιού σας με κάποια ειδικά χαρτάκια για PH. Ένα καλό σαπούνι πρέπει να έχει 7-9 Ph. Αρχικά τα σαπούνια έχουν 9 με 10 Ph, αλλά με τον χρόνο που περνάει πέφτουν στο 7 με 8. Η συγκεκριμένη συνταγή μου δίνει έξι σαπούνια των 100 περ. γραμμαρίων το καθένα.
Χρόνος παρασκευής: 20-30 λεπτά.
Χρόνος ωρίμανσης σαπουνιού: 4-6 εβδομάδες.
Βασικά Συστατικά
Έλαιο (ελαιόλαδο ή ελαφρύτερα λάδια)
Νερό (αποσταγμένο κατά προτίμηση)
Βάση (NaOH, [υδροξείδιο του νατρίου] κοινώς καυστική σόδα ή KOH, [υδροξείδιο του καλίου] κοινώς καυστική ποτάσα)
Βότανα
Αιθέρια έλαια
Ποσότητες
Έλαιο 500 γραμμάρια
Νερό 150 γραμμάρια
Βάση 70 γραμμάρια
Βότανα 2-3 κ. σούπας
Αιθέρια έλαια 5-6 σταγόνες
Διαδικασία παρασκευής (θερμή μέθοδος)Σε μια κατσαρόλα ρίχνω το νερό και ζεσταίνω μέχρι να γίνει χλιαρό (να έχουν ζεσταθεί δηλαδή τα τοιχώματα της κατσαρόλας).
Ρίχνω λίγη-λίγη την καυστική σόδα ή ποτάσα ανακατεύοντας συνεχώς με ξύλινη κουτάλα.
Αφού διαλυθεί καλά, ρίχνω το λάδι και συνεχίζω το ανακάτεμα σε χαμηλή φωτιά.
Κάποια στιγμή ο "χυλός" -γιατί με χυλό μοιάζει στην αρχή- αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη πυκνότητα, να "δένει" κάπως δηλαδή.
Σ' αυτό το σημείο κλείνω τη φωτιά και αφήνω να πάρει λίγες ακόμα βράσεις.
Αποσύρω απ' τη φωτιά, αφήνω να σταθεί λίγη ώρα και κατόπιν το βάζω σε καλούπια.
Τα αιθέρια έλαια τα προσθέτω αργότερα, όταν δούμε πως το σαπούνι μας έχει αρχίσει να "γίνεται".
Αφήνω να κρυώσει και αποθηκεύω σε χώρο μακριά από ρεύματα.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Τόσο η καυστική σόδα όσο και η καυστική ποτάσα, είναι οξέα και ως εκ τούτου χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη χρήση τους.
Εννοείται πως δεν τα αγγίζουμε ποτέ με γυμνά χέρια, φοράμε πάντα χοντρά γάντια και δεν εισπνέουμε τους ατμούς που εκλύονται κατά τη διάρκεια ανάμιξής της με το νερό.
Φροντίζουμε να έχουμε ανοιχτό απορροφητήρα και ίσως και κάποιο παράθυρο στην κουζίνα μας.
Τέλος αποθηκεύουμε το οξύ μας σε μέρος ασφαλές και απρόσιτο σε μικρά παιδιά.
Σημειώσεις - παρατηρήσεις:
Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε βότανα στην παρασκευή του σαπουνιού (που θέλουμε), φτιάχνουμε ένα έγχυμα με το νερό της συνταγής μας.
Σουρώνουμε και χρησιμοποιούμε αφού έχουμε αφήσει να κρυώσει.
Χρώμα:
Κατά τη διάρκεια παρασκευής του, το σαπούνι μας έχει χρώμα καφετί. Όσο "γίνεται" λευκαίνει. Στο τέλος θα έχουμε ένα λευκό σαπουνάκι. Δεν έχω πειραματιστεί ποτέ με χρώματα. Αν κάποιος άλλος το έχει κάνει ας μας διαφωτίσει.
Η Καυστική σόδα και ο χρόνος ωρίμανσης του σαπουνιού μας
Η καυστική σόδα (NaOH) ή αλλιώς υδροξείδιο του νατρίου, είναι στέρεη, λευκή και κρυσταλλική. Η χρήση της μας δίνει σαπούνια πιο σκληρά. Προσωπικά την προτιμώ από την καυστική ποτάσα.
Χρόνος ωρίμανσης
Ένα "φρέσκο" σαπούνι δεν είναι κατάλληλο για χρήση επειδή διατηρεί ακόμη την οξύτητά του. Γι' αυτό χρειάζεται να "μείνει" το σαπούνι μας, να ωριμάσει δηλαδή ώστε ν' αποβάλλει τον οξύ του χαρακτήρα.
Καθώς τα σαπούνια μας ωριμάζουν, απαλλάσονται από την καυστική σόδα. Κι αυτό γιατί η καυστική σόδα αντιδρά χημικά με το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, σχηματίζοντας στην επιφάνεια του σαπουνιού μια λευκή σκόνη. Η σκόνη αυτή είναι ανθρακικό νάτριο, η γνωστή μας σόδα δηλαδή.
Ο σχηματισμός της λευκής αυτής σκόνης στην επιφάνεια του σαπουνιού είναι ένα καλό σημάδι πως το σαπούνι μας είναι πια έτοιμο.
Παρόλα αυτά, όσο "παλιώνει" το σαπούνι, τόσο καλύτερο γίνεται.
Σαν το καλό κρασί δηλαδή :)
Χρήση βοτάνων και αιθερίων ελαίων
Έπειτα από σχετικούς πειραματισμούς έχω καταλήξει στους εξής συνδυασμούς:
Σαπούνι για το πρόσωπο
Βότανο: Χαμομήλι ή λεβάντα
Έλαιο: Ελαιόλαδο
Αιθέρια έλαια: bergamont, lavender, rosemary, tea-tree, vetiver για λιπαρές επιδερμίδες ή ylang-ylang, geranium, lavender, neroli, frankinsence, rose, palmarosaγια ξηρές επιδερμίδες.
Γενικώς για νεότερες ηλικίες χρησιμοποιώ περισσότερο λεβάντα, χαμομήλι, γεράνιο και πορτοκάλι (ειδικά για καπνιστές).
Σαπούνι για λούσιμο
Βότανο: Δεντρολίβανο, θυμάρι σε περιπτώσεις πιτυρίδας
μελισσόχορτο, φασκόμηλο, αχιλλεία για λιπαρά μαλλιά
καλέντουλα και χαμομήλι για ξηρά,
τσουκνίδα, τζίνσενγκ για άτονα, θαμπά μαλλιά.
Έλαιο: Ελαιόλαδο+δαφνέλαιο
Αιθέρια έλαια: bergamont, juniper, lemon, rosemary, clary sage, mandarin για λιπαρά μαλλιά ή neroli, lavender, rosewood, myrh, rose, peppermint
Σαπούνι για το σώμα
Βότανο: Χαμομήλι,μέντα, ιβίσκος, λεβάντα,
Έλαιο: Ελαιόλαδο
Αιθέρια έλαια: lemon, mint, lavender, orange, rosewood, ylang-ylang
Ειδικά στα σαπούνια για το σώμα, οι συνδυασμοί είναι θέμα γούστου.
Καλή επιτυχία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου